در روزگاری که وابستگی اقتصادی به خارج، ایران را فلج کرده بود، میرزا محمدتقی خان فراهانی، ملقب به امیرکبیر، فریاد ایجاد تحولی بزرگ و بازگشت به خودکفایی برای حمایت از تولید داخلی و ملی را به گوش همه رساند. او تلاش کرد تا خودباوری بار دیگر در رگ‌های خشکیده‌ی ایران بجوشد و همه را به عرصه‌ی رونق کسب‌وکار داخلی بکشاند.
امیر کبیر که بود؟
میرزا محمدتقی خان فراهانی در سال (۱۱۸۶ ه.ش) در روستای باصفای هزاوه، در دو فرسخی شمال غربی شهرستان اراک، به دنیا آمد. پدر میرزا -کربلائی محمد باقر- در دربار قائم مقام اول آشپزی می‌کرد. مادر او -فاطمه سلطان- دختر استاد شاه محمد بنا اهل فراهان بود.
میرزا را با القابی چون: « اتابک اعظم، امیر نظام و امیرکبیر» و به عنوان بزرگترین مرد سیاسی و وزیر با تدبیر ایرانی می‌شناسند. میرزا از همان کودکی تفاوت سطح اقتصادی دربار قاجار را با روستائیان زحمت‌کش و مردم عادی می‌دید و رنج می‌برد.
زمانی که در زمان ناصرالدین شاه قاجار به مقام صدر اعظم رسید، فرصت مناسبی پیدا کرد تا با ایجاد تحولی در اقتصاد ایران ثروت را به جامعه تزریق کند. این اقدام میرزا اولین قدم برای رونق تولید داخلی و بومی بود.
فهرست:
امیرکبیر و اوضاع اقتصادی بیمار
در زمان صدارت امیرکبیر، بازار صنایع دستی و محلی در میان سیل کالاهای خارجی، ورشکسته شده بود. کشاورزان و دامداران توان فروش محصولات خود را نداشتند و حمایت نمی‌شدند. فضای ایجاد شده یک فضای یک طرفه و ناعادلانه برای عرضه و فروش مصنوعات خارجی بود و کسی توانایی مقابله با این وضعیت ناخوشایند را نداشت.
میرزا با به دست گرفتن اختیارات لازم، برای حمایت از تولید داخلی و قطع واردات بی‌رویه‌ی کالاهای خارجی، تلاش زیادی کرد و با گسترش صنایع کوچک و محلی، زمینهای برای عرضه‌ی این صنایع در سطح ملی و فرامنطقه‌ای ایجاد کرد. او برای رسیدن به این هدف اقدامات زیادی را انجام داد.
حمایت از کشاورزان زحمت‌کش، اولین گام توسعه اقتصادی
خشک‌سالی و از بین رفتن زمینهای کشاورزی و ناامنی، بخش مهم تولید داخلی را فلج کرده بود. امیرکبیر با ایجاد امنیت اجتماعی و حفظ حقوق کشاورزان به بخش کشاورزی جان دوباره داد.
او با ساخت سد عظیم «نادری» بر روی رودخانه کرخه، بازسازی پل بزرگ «شوشتر» و باز کردن هفت چشمه‌ی آن، ساخت سدی بزرگ بر روی گرگان‌رود، بازسازی قنوات «نه گنبد یزد» و به پایان رساندن انتقال آب رود کرج به تهران، کشاورزی را رونق و توسعه داد.
میرزا با توجه به کشت محصولات جدید و ترویج کشت نیشکر مرغوب در خوزستان و مازندران در سطح وسیع ملی، به ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی نیز، کمک زیادی کرد.
امیرکبیر برای رونق تولید داخلی چه کرد؟
امیرکبیر تنها به تغییر بخش کشاورزی اکتفا نکرد. او با دادن وام به صنایع نوپا و حمایت از ایده‌ها و اقدامات جدید در تولید داخلی، تحولی در وضع اقتصادی کشور ایجاد کرد. میرزا در روزنامه‌ی خود، فراخوان عمومی برای همگام کردن مردم با خود می‌داد. نمونه‌ی آن را در روزنامه وقایع اتفاقیه می‌خوانیم: « مکنون خاطر دولت آن است که عموم ارباب حرفه و صنعت در شغل و کسب خود ترقی داشته باشند و هریک که صنایع بدیعه که به کار آید، احداث کند، مورد نوازش و التفات واقع می‌شوند.»
امیرکبیر برای استفاده‌ی شخصی خود تا جایی که می‌توانست از تولیدات داخلی استفاده می‌کرد. لباس او با پارچه‌های ایرانی دوخته می‌شد تا ترغیب بیشتری برای حمایت از بازار داخلی صورت بگیرد. از دیگر اقدامات مفید او برای توسعه اقتصادی، موارد زیر است:
تأسیس کارخانه شکر و قند سازی در مازندران؛ شکرهای تصفیه شده در این کارخانه با شکر هندوستان قابل رقابت بود.
تاسیس کارخانه بلورسازی در تهران؛ اصفهان؛ قم
تاسیس کارخانه کاغذسازی در تهران
تاسیس کارخانه حریر بافی در کاشان
تاسیس کارخانه چلواربافی، ماهوت و نخ‌ریسی در تهران
برگزاری نمایشگاه کالاهای صنعتی ایرانی در تهران برای تشویق صنعتگران و صاحبان حرفه
حمایت از بازرگانان برای پرداختن به تجارت
معافیت‌های مالیاتی در زمینه‌ی استخراج معادن
دوخت لباس نظامیان از شال چوفای پشمین مازندران.
رونق شال‌های دستی کرمان. این شال‌ها به دستور او آن قدر عالی بافته می‌شدند که توان رقابت با شال‌های کشمیری را داشتند.
[post id=5848]
دارالفنون و مجمع‌الصنایع امیرکبیر
یکی از بزرگترین و مهم‌ترین اقدامات امیرکبیر، مدرسه‌ی دارالفنون بود که با هدف ایجاد مرکزی برای پرورش افراد خدمت‌رسان به صنایع نوپای ایرانی تأسیس شد. مجمع‌الصنایع نیز، مدرسه‌ای بود که برای مشاغل جدید در جهت تولید محصولات داخلی مورد نیاز، ساخته شد.
در این مدرسه مشاغلی چون: ساخت و تعمیر ساعت، بافت و دوخت لباس‌های درباری، مینا کاری، زرکشی و مفتول سازی، زرگری، صحافی و تجلید، آهنگری، نجاری، مقوا سازی و نقاشی انجام می‌شد که مورد حمایت و مشارکت امیرکبیر بود.
[vendor-invite title=” شما هم میتوانید قهرمان باشید” button=”اینجا کلیلک کنید” url=”https://bslm.ir/Jqd1I”]
صدارت کوتاه و مفید
امیرکبیر در مدت سه سال و سه ماه صدارت، به عنوان قهرمانی که در حمایت و رونق کسب‌وکار داخلی و محلی اقدامات زیادی انجام داده است، شناخته می‌شود. عشق میرزا به ایران و ایرانی او را برای رسیدن به این هدف لحظه‌ای آرام نگذاشت. سرانجام او در ۲۰دی ماه سال (۱۲۳۰ ه.ش ) با توطئه جاه‌طلبان درباری، در حمام فین کاشان به قتل رسید اما اقدامات مفید اتابک اعظم، چون برگ زرینی در کارنامه‌ی او باقی ماند تا ایران قهرمان‌های بزرگ خود را فراموش نکند.
