«خیلی لذت میبرم وقتی توی فروشگاههای بزرگ و مغازههای کوچیک شهر قم محصولات تولیدی خودم را میبینم. یاد زمانی میافتم که سینیبهدست از این مغازه به اون مغازه میرفتم تا شاید میوههایی رو که خشک کرده بودم امتحان کنن. اما حالا دیگه این قدر فروشم بالا رفته که ظرفیت گرفتن سفارش بیشتر رو ندارم.» سر آقای قمی که یکی از اولین و جدیترین تولیدکنندههای میوهخشک است، این روزها خیلی شلوغ است.
از بخاری تا خشککن چهلکیلویی، دویستکیلویی، چهارصدکیلویی
آقای قمی در یکی از روزهای بیستسالگیاش، وارد سوپرمارکت شد و بستۀ کوچک میوۀ خشک را روی پیشخوان دید و پرسید: «چند؟» پاسخ شنید: «پنج هزار تومان.» به فروشنده نگاه کرد و گفت: «چه خبره؟» همان جا جرقۀ کسبوکاری که میخواست راه بیندازد اما نمیدانست چیست، زده شد. همان روز مستقیم به سراغ دوست میوهفروشش رفت و گفت: «یکی یه دونه سیب و پرتقال و کیوی رو کردن تو کیسه میدن چهار پنج تومن!» از دوستش دو سه تا سیب و موز گرفت و خرد کرد و در دستگاه خشککن خانگیشان گذاشت و از بخاری خانه هم برای خشک کردن میوهها استفاده کرد. فکر میکرد ظرف چند ساعت میوهها آماده میشوند اما نشدند. بیستوچهار ساعت طول کشید. دوستش توانست میوهخشکهایش را به قیمت بیستوپنج هزار تومان بفروشد. این اولین فروش بود و کار محصولات خوراکی سایدا، که اسم آن هم یعنی سایۀ مادر، از همان جا شروع شد.
با پساندازی که داشت و کمک پدر، یک دستگاه خشککن چهلکیلویی، دستگاه دوخت پلاستیکی و اسلایسر خرید و در فضایی چهل متری کارش را شروع کرد. وقتی به دل کار زد و فهمید از هر کیلو میوه فقط چند گرم میوۀ خشک تولید میشود، تازه متوجه دلیل قیمت آن شد. بیتجربه بود و کار جدیدی را شروع کرده بود. «الان کسی که میاد سمت تولید میوۀ خشک بهراحتی میتونه راه و چاه رو آموزش ببینه، اما چهار پنج سال پیش چنین چیزی به شکلی که الان رایجه نبود و من هم با آزمون و خطا قلق کار رو یاد گرفتم. کمتجربه بودم و کلی ضرر دادم. مثلاً همون اوایل چهل کیلو موز ناقابل یا دویست کیلو به رو خراب کردم.» او برای شروع، محصولاتش را به دوست و آشنا و سوپرمارکتها میفروخت اما بزرگ فکر میکرد و از نظرش فروش خرد کافی نبود. برای گسترش کار، با پساندازی که جمع کرده بود و با گرفتن وام، یک دستگاه خشککن دویست کیلویی خرید.
«محصولاتم رو توی ظرف میچیدم و خودم میرفتم بازاریابی میکردم. با اینکه خیلی از فروشندهها میگفتن نه اما میرفتم پیششون و میگفتم جنس من اینه و کیفیتشم همینه تا آخر. اون موقعها بر خلاف الان که محاله تو شیرینیفروشیها میوۀ خشک نباشه، میوۀ خشک زیاد نبود و ما باید محصولاتمون رو جا میانداختیم.» کمکم در صنف خشکبار شناخته شد و از خردهفروشی به سمت عمدهفروشی رفت. معتقد است که تولید فروش میآورد و همین طور هم شده و بعد از خرید دستگاه بزرگتر سوددهی بیشتری هم داشته است. بعد از مدتی، دستگاه خشککن بزرگتری با ظرفیت چهارصد کیلو میخرد و خردهفروشی را کنار میگذارد.
عمده یا خرده؟
اتفاقی او را به سمت خردهفروشی ترغیب میکند. برای پیدا کردن محصولاتی مشابه کارش، در اینترنت انبۀ خشک را جستوجو میکند. اولین سایتی که بالا میآید، باسلام است. گشتی در سایت میزند و با آن آشنا میشود و غرفهاش را در سایت راهاندازی میکند، ولی از فروش کمی که اوایل داشته ناامید میشود و بار دیگر فروش خرد را رها میکند و دیگر صفحۀ محصولاتش را بهروزرسانی نمیکند. سال بعد، باز هم اتفاقی، در فضای مجازی محصولات خودش را میبیند که با قیمت بیشتری دارند به فروش میرسند. «با خودم گفتم شاید این از ضعف منه که نتونستم محصولاتم رو تو سایت باسلام بفروشم و بقیه دارن همونها رو مثلاً پونزده تومن گرونتر میفروشن.» یک ادمین برای غرفهاش میگیرد و او هر صدوده محصول را با عکس و توضیحات بهروزشده در سایت قرار میدهد. این روزها غرفۀ او مشتریهای بیشتری پیدا کرده و به باسلام امیدوار شده است. حالا تنها جایی که او محصولاتش را به شکل خرد میفروشد سایت باسلام است. ادویه و سبزی خشک را هم به فهرست محصولات اضافه کرده؛ تولید صفر تا صد بعضی از آنها با خودش است و بعضی از ادویهها را هم آسیاب میکند.
خرید از تولیدکنندهها بهترین گزینه است. هم قیمت مناسبتری دارند و هم زحمت بیشتری برای تهیۀ محصول کشیدهاند. آقای قمی هم یکی از این تولیدکنندهها است، تولیدکنندهای که ضرر و زیان کم ندیده. هزینههای زیادی را بابت خرابی میوهها، دستگاه و کارگرانش پرداخت میکند. وسواس دارد و یادش مانده که اولین بار از قیمت بالای میوۀ خشک تعجب کرده است. میوههای خشک را که از دستگاه بیرون آمدهاند سورت و دستهبندی میکند (یعنی خوب و بد را از هم جدا میکند) در حالی که خیلی از تولیدکنندهها این کار را به صرفه نمیدانند. او همیشه خودش ناظر کیفی این بخش است و حاضر نیست از آن بگذرد. برای خریدهای خردی که از باسلام انجام میشود دو بار سورت میکند. «خریدار داره با کلی امید و آرزو صد گرم میوۀ خشک میخره. قرار باشه بیست گرمش خراب باشه که نمیشه.»
اگر هوس میوۀ خشک کردهاید احتمالاً بتوانید محصولات خوراکی سایدا را با قیمت بالاتر در خشکبارفروشیها و شیرینیفروشیها پیدا کنید، اما پیشنهاد میکنیم غرفۀ آقای قمی را در سایت باسلام از دست ندهید. علاوه بر قیمت مناسبتر، او همیشه برای خریداران پنجاه گرم اشانتیون مخلوط میوههای خشک را کنار سفارش میگذارد تا باقی آنها هم توسط مشتری تست شود.