یزد نام شهر و استان یزد، هم ریشه «ایزد» و «یزدان» و به معنای پاک و مقدس و در خور تحسین و آفریننده خوبیهاست. همچنین مردمان یزد اخلاق قدیمی ایرانیان را بیشتر از دیگر مردم حفظ کردهاند. این واژهشناسی و توصیف یزدیها نظر دهخداست. اگر زندگی و کسبوکار یزدیهای اصیل را ببینیم با «لغتنامه دهخدا» همنظر خواهیم شد.
تاریخچه یزد
یزد از شهرهای کهن ایران است و قرنها قبل از ظهور اسلام محل زندگی مردم بوده است. یزد اولیه در قسمتی از شهر مهریز فعلی بوده است و آثار باستانی به جا مانده در آن منطقه این موضوع را تأیید میکند.
فهرست:
بعضی معتقدند یزد به دست یزگرد اول ساسانی یا اردشیر بابکان ساخته شده است. به نظر برخی یزد را اسکندر مقدونی برای زندانی کردن یکی از شاهزادگان ایرانی ساخته است و ازاینرو به آن «زندان اسکندر» نیز میگویند و حافظ با این بیت به آن اشاره دارد:
دلم از وحشت زندان سکندر بگرفت
رخت بربندم و تا ملک سلیمان بروم!
نامهای شهر یزد
یزد علاوه بر اینکه نامهای مختلف تاریخی دارد، مانند ایساتیس، فرافر، فرافیژ، کَثَه، به مناسبت نوع معماری، آداب و رسوم و فرهنگ زندگی مردمانش به نامهای مختلفی شناخته میشود:
شهر بادگیرها، شهر شیرینی، دارالعباد، شهر خشتی، شهر قناتها، عروس کویر، حسینیه ایران و «شهر دوچرخهها» همچنین هفتصد هکتار از بافت قدیمی شهر یزد، به عنوان بیست و دومین میراث جهانی بشریت در سازمان یونسکو ثبت شده است (تیر ۹۶).
یزد، شهر دارالعباد
از نامهای این شهر «دارالعباد» است که نشان از بندگی و اخلاص آنان دارد؛ چه زمانی که مرکز زردشتیان ایران بوده و در آن هفت آتشکده ساخته شده است و چه زمانی که به تدریج اسلام در آن گسترش پیدا میکند. به دلیل وجود حسینیههای بزرگ و سبک سینهزنی و روضهخوانی یزدیها در عزاداری برای امام حسین(ع) در روز عاشورا و دیگر ایام سال به آن لقب «حسینیه ایران» دادهاند.
یزد، شهر بادگیرها
آب و هوای یزد به دلیل مجاورت به کویر گرم است و در زمانهای مشخصی از سال بادهای گرمسیری همراه با گرد و غبار در این شهر میوزد. در گذشته، در بناهای این شهر خشتی، بادگیر وجود داشت برای کشیدن هوا به سمت پایین و خنکسازی و استفاده از آن.
کشاورزی در یزد
میزان بارندگی در استان یزد کمترین میزان نسبت به مناطق دیگر کشور است. در گذشته آب مصرفی و آشامیدنی یزد از آب انبارها، چاهها بسیار عمیق و قناتها تأمین میشده است و به همین دلیل به یزد شهر قناتها هم گفتهاند. با این حال، غلات، حبوبات، پسته (پسته یزد)، خرما، بادام، گردو، پنبه و صیفیجات و میوه (مانند انار و انگور) از محصولات کشاورزی این استان است.
شهر شیرینی و قالی و معدن
شیرینیسازی، قالیبافی، بافت پارچههای ابریشمی، ترمهبافی (ترمه یزد)، تولید رنگهای طبیعی و گیاهی، گیاهان دارویی، حناسازی، عبابافی، شالبافی و گیوهچینی از مشاغل قدیمی و صنایعدستی یزدیهاست. سرامیکسازی، کبریتسازی و صابونپزی نیز در یزد رونق داشته است. همچنین یزد معادن فراوانی دارد و به «بهشت معادن» شهرت دارد که باعث مشاغل متنوع صنعتی در این استان شده است.
آثار تاریخی یزد
استان و شهر یزد از جهت مناطق گردشگری و آثار تاریخی و جاهای سنتی خیلی غنی است؛ برخی از اماکن تاریخی و دیدنی و از جاذبههای گردشگری این استان از این قرار است:
مسجد جامع یزد با بلندترین مناره جهان (بیش از ۵۲ متر)، قدیمی ترین ساعت شهری ایران در کنار مسجد جامع، باغ دولت آباد با بلندترین بادگیر جهان (بیش از ۳۳ متر)، مسجد جامع فهرج (که برخی معتقدند قدیمی ترین مسجد ایران است و از قرن اول هجری تاکنون تغییری نکرده است)، بقعه سید رکنالدین یزد با گنبد آبیرنگش، آب انبار شش بادگیر یزد، کاروانسرای دایرهای شکل مهریز، زندان سکندر یزد (مدرسه ضیائیه)، یخچال خشتی میبد، قنات زارچ (طولانیترین قنات ایران)، سرو چهارهزارساله ابرکوه / ابرقوه، آتشکده و برج خاموشان یزد، میدان امیرچخماق / چقماق یزد، گنبد عالی ابرکوه، نارنج قلعه (نارین قلعه) و چاپارخانه میبد، خانه لاریهای در یزد، کوه ریگ مهریز، آسیاب آبی تفت، تپههای شن روان بافق و… .
در کنار آثار تاریخی استان یزد، بازارهای سنتی و قدیمی، مانند بازار خان، وجود دارد که هنوز در کنار پاساژهای متعدد و جدید رونق دارند. همچنین یزدیها در بازارهای اینترنتی مانند باسلام فعال هستند.
سوغات یزد
مردم یزد شیرینیهای سنتی خوشمزه و عالی دارند که فکر نکنم کسی اسم آنها را نشنیده باشد! قطاب، باقلوا، حاجی بادام، پشمک و حلوا ارده آن خیلی مشهور و جزو سوغات یزد است. لهجه یزدی هم مثل شیرینیهای یزدی شیرین است.
« اینجا میتوانید طرز تهیه قطاب یزدی را بخوانید! »
نان خشک سنتی یزد و نان روغنی سوروک، جزو نانهای ایرانی و یزدی است که در شهرهای دیگر هم با الگوی یزدیها پخته میشود. یزدیها غذاهای سنتی خاصی دارند که آش شولی و آش کدو از معروفترین و خاصترین آنهاست.
سفرهای استانی باسلام
یکی از فعالیتهای باسلام برای آشنایی و حمایت مادی و معنوی از اهالی بازار، چه غرفهدار و چه خریدار، سفر به استانهای مختلف است. از جمله تلاشهای باسلام در این سفرها برگزاری دورهمیها و کارگاههای آموزشی برای غرفهدارانش است. تاکنون این سفرهای و گردهماییها در شهرهای مختلفی از استانهای ایران مانند اصفهان، تهران (فیروزکوه)، خوزستان، سیستان و بلوچستان، لرستان و قم، برای یکبار یا چندبار برگزار شده است.
سفر مجازی به استانها و معرفی فرهنگ زندگی و کسبوکار مردم استانهای مختلف ایران در صفحات مجازی باسلام نیز از دیگر کارهای باسلامیهاست. سفر مجازی باسلامیها به استان یزد و آشنایی با کسبوکارهای محلی و خانگی این استان و دعوت از صاحبان مشاغل و عموم مردم برای حضور در بازار باسلام، در نیمه دوم مرداد ۹۸ است.