تراریخته کردن میوه‌ها و سبزیجات یکی از بحث‌های بسیار داغ امروزه زندگی ماست. محصول تراریخته، به زبان ساده، محصولی است که ژنوم طبیعی آن دستکاری‌ شده و یک یا چند ژن به آن اضافه یا از آن حذف شده است.

محصولات تراریخته

محصولات تراریخته، اولین بار برای ایجاد ویژگی‌های مطلوب و مقاومت در برابر بیماری‌ها و آفت‌ها تولید شدند؛ اما امروزه حتی در سلاح‌های بیولوژیک هم استفاده‌ می‌شوند. این محصولات در کشور ما طرفداران و همچنین منتقدان زیادی دارند؛ اما اگر بخواهیم از بعد جهانی به قضیه نگاه کنیم، کافی است میزان مصرف آن‌ها را در کشورهای پیشرفته بررسی کنیم.

اغلب کشورهای اروپایی واردات این محصولات را ممنوع کرده و میزان تولید آن‌ها را به کمتر از یک‌دهم در صد کاهش داده‌اند. تحقیقات انجام‌گرفته، ارتباط بسیاری از این مواد با سرطان و ناباروری را به اثبات رسانده‌اند. سؤال این است که با وجود این چرا در کشور ما همچنان درصد زیادی از مواد به صورت تراریخته تولید یا وارد می‌شود؟

یکی از عللی که منتقدان برای این مسئله بیان می‌کنند، سود اقتصادی برای گروه خاصی از افراد است. مضرات این مواد تا به حال بارها در کمیسیون‌های مختلف بیان شده اما همچنان افراد ذی‌نفع با توجیه‌هایی نه چندان قابل استناد مانع حذف محصولات تراریخته در کشور می‌شوند.

تشخیص محصولات تراریخته

بسیاری از مواد تراریخته (Gene delivery) از روی ظاهرشان قابل‌شناسایی هستند؛ میوه و تره‌باری خوش‌رنگ و لعاب در اندازه‌های بزرگ و اغلب بدون دانه (مانند پرتقال تراریخته). محققان همین نبود دانه را مرتبط  با ایجاد ناباروری در انسان می‌دانند. همچنین فقدان بذر مولّد در این مواد، باعث وابستگی دائم به بذر جدید می‌شود.

شاید در سال‌های نخستین به خاطر فروش بهتر این محصولات که عمدتاً نتیجه‌ ظاهر خوب آن‌هاست، سود مقبولی نصیب کشاورزان می‌شد، اما وابستگی به بذر، واردات بی‌رویه‌ مواد غذایی و همچنین وجود واسطه‌هایی که سود محصولات کشاورزی را به یغما می‌برند، سبب شده است که کشاورز ایرانی هم برای کاشت محصولات تراریخته به تردید بیفتد.

علاوه بر تمام این مشکلات، طعم اغلب مواد تراریخته (مانند سویا تراریخته و ذرت تراریخته) در مقایسه با مواد طبیعی و ارگانیک ناخوشایند است. حتماً همه‌ شما حداقل یک بار طعم برنج‌های وارداتی را چشیده‌اید؛ برنجی که تنها صفت قد کشیدن را در ژن خود دارد و از نظر عطر و طعم اصلاً با برنج ایرانی قیاس‌شدنی نیست.

صحت، سلامت و کیفیت مواد غذایی

نگاهی گذرا به آمارهای وزارت بهداشت نشان می‌دهد که علی‌رغم ریشه‌کن شدن برخی بیماری‌های عفونی در چند دهه‌ گذشته، سایر بیماری‌ها، که بعضاً نوظهورند، رشد چشم‌گیری داشته‌اند. سرطان یکی از این بیماری‌ها است. محققان حوزه‌ بهداشت معتقدند در سی سال آینده، این بیماری به صورت شایع و فراگیر (اپیدمی) گریبان همه‌ اقشار جامعه را خواهد گرفت.

سبک زندگی

از عوامل مؤثر در بسیاری از بیماری‌های سده‌ اخیر، سبک زندگی است. سبک زندگی یک مفهوم کلی‌ست که تمام عادات رفتاری، تغذیه‌ای، فرهنگی و … را شامل می‌شود. میان سرفصل‌های مختلف سبک زندگی، شاید بتوان عامل تغذیه را جزو مهم‌ترین آن‌ها به شمار آورد. هر ساله می‌شنویم که عده‌ زیادی در دنیا علی‌الخصوص در کشورهای فقیرنشین آفریقایی، به خاطر سوءتغذیه جان خود را از دست می‌دهند.

اما بهتر است بدانیم که سوءتغذیه فقط مرگ بر اثر نبود غذا نیست. پزشکان مرگ بسیاری از افراد را به طور غیرمستقیم وابسته به سوءتغذیه می‌دانند. طبق تحقیقات انجام شده برخی عوامل بیماری‌زا که در حالت عادی هیچ ‌گونه اختلالی در فرد ایجاد نمی‌کنند، به هنگام کمبود یک گروه مواد غذایی در بدن می‌توانند سبب ایجاد بیماری‌های پیشرفته و خطرناکی شوند.

مثال این گروه بیماری اِم‌اِس است که رابطه آن با کمبود ویتامین دی به اثبات رسیده است؛ ویتامینی که متأسفانه در هموطنان ما به خصوص زنان کشورمان دچار افت شدید شده است. این فقط کمبود مواد غذایی نیست که سلامت آدمی را به مخاطره می‌اندازد. مصرف مواد غذایی مناسب و غیرمضر نیز نقشی بسیار تعیین‌کننده در سلامتی دارد.

شما چقدر به غذایی که می‌خورید اهمیت می‌دهید؟

آیا تا به حال ارزش غذایی و مواد به کار رفته در غذایتان را از نظر سالم بودن بررسی کرده‌اید یا صرفاً طعم غذا برای شما مهم است؟ بسیاری از خانواده‌ها به تغذیه‌ فرزندان خود اهمیت زیادی می‌دهند؛ غافل از این که برنامه‌ تغذیه‌ سالم باید در تمام سطوح خانواده و در تمام مدت عمر اجرا شود. برای داشتن یک تغذیه‌ سالم باید اولاً مواد غذایی سالم را انتخاب کرد و ثانیاً از مصرف مواد مضر پرهیز نمود. برای استفاده از مواد سالم باید به یک شناخت در سطح مطلوب رسید؛ چیزی بیش‌ از فشار دادن گوجه‌فرنگی برای بررسی کردن تازه یا کهنه بودنش.

فرهنگ خورد و خوراک

سبک زندگی در سطح جامعه مفهوم نزدیکی با فرهنگ مردم دارد. فرهنگ ایرانیان در زمینه‌ تغذیه هنوز هم الهام‌بخش علم پزشکی در بخش‌های مختلف است. ترکیب دو ماده در سفره‌ غذایی که خواص یکدیگر را بهبود و مضرات را به حداقل می‌رسانند، نشانه هوش بالای هموطنان ماست.

برای مثال پنیر و گردویی که در سبد صبحانه‌ ایرانی قرار دارد یک نمونه‌ مغذی و مفید است که متأسفانه در بسیاری از خانه‌ها جای خود را به شکلات صبحانه با نان تُستِ بدون سبوس و امثال آن داده است. تهاجم سبک زندگی صنعتی، در بسیاری از زمینه‌ها تحلیل شده است. یکی از مهم‌ترین بخش‌های آن که با سلامت ما رابطه‌ای تنگاتنگ دارد همین شیوه‌ تغذیه است.

سال‌ها قبل، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایمان با دیدن ما دست در جیبشان می‌کردند و مشتی نخود و کشمش در دستمان می‌ریختند.  حالا برای خوشحال کردن بچه‌ها باید به شکلات، پفک، چیپس و … متوسل شد. نوشابه‌ها جای شربت زعفران و تخم‌شربتی را گرفته‌اند. غذای فوری (فست‌فود) هم جایگزین غذاهای سالم ایرانی شده است.

امروزه دیگر مصرف غذاهایی نظیر پیتزا، اسنک و همبرگر به رستوران‌ها اختصاص ندارد. متأسفانه در خانه و توسط زنان ایرانی تهیه می‌شود. شاید بتوان در خانه از روغن سالم‌تر و مثلاً فلفل تازه‌تری استفاده کرد، اما مواد اصلی همان مواد مضر قبلی هستند. حتی غذاهای سنتی که در منزل طبخ می‌شوند هم سرشار از روغن‌های ناسالم، چاشنی‌های غنی از مواد نگه‌دارنده و دسرهای مضر هستند.

در سال‌های اخیر نه تنها بسیاری از مواد مضر به اقلام مصرفی خانوارها اضافه شده‌اند، بلکه تعداد کثیری از مواد مفیدی که بدن به آن‌ها نیاز دارد از فهرست غذایی مردم خط خورده‌اند. درنظر بگیرید که چقدر خوردن مویز، عرقیجات، زنجبیل، کندر و… در خانواده‌ها رواج دارد. حال اگر میزان ورزش و تحرک فیزیکی مردم را هم لحاظ کنیم، علت افزایش دیابت، کبد چرب، بیماری‌های قلبی‌ ـ عروقی و سایر بیماری‌های مرتبط را در می‌یابیم.

خرید مواد غذایی محلی، خانگی و روستایی