نقد «تراریخته چیست؟»

[پس از انتشار مطلب تراریخته چیست؟ در وبلاگ باسلام، نادیا عربشاهی، دانش‌آموخته کارشناسی زیست‌شناسی، یادداشت زیر را برای وبلاگ باسلام ارسال کردند. تحریریه باسلام]

مطلبی را در نقد و بررسی محصولات تراریخته در وبلاگ باسلام مشاهده کردم و بهانه نوشتن این یادداشت شد.

در ابتدای مطلب ذکر شده بود که بسیاری از کشورهای اروپایی منع مصرف تراریخته را اعلام کردند و واردات آن‌ها را ممنوع و تولیدشان را نیز به یک‌دهم درصد کاهش دادند. همچنین اشاره شده که ارتباط این مواد با سرطان اثبات شده است. بنده در این زمینه شخصاً با دکتر بهزاد قره‌یاضی، فوق دکتری ژنتیک گیاهی (مهندسی ژنتیک)، صحبت کرده بودم و نیز برای پاسخ دادن به ابهامات این مطلب سعی کردم از منابع موثق دیگری نیز استفاده کنم.

نتیجه تلاش‌های بنده به صورت زیر است:اول این‌که وقتی درباره موضوعی جنجالی مانند تراریخته صحبتی می‌شود بهتر است اطلاعات نسبتاً خوبی از آن داشته باشیم و اگر قرار است نتیجه تحقیقات و چیزهایی ازاین دست را اعلام کنیم مستند و دقیق باشد و بدون منبع از کلمات سرطان و آسیب و غیره استفاده نکنیم.

دوم آن‌که مستنداتی که بنده پیدا کردم به شرح ذیل است:

متا آنالیز ۶۰۰۰ مقاله در ۲۱ سال گذشته ثابت کرده است «ذرت تراریختهه نه تنها سلامت دارد بلکه از سایر ذرت‌ها مفیدتر است. نتیجه این پژوهش را در مقاله زیر که در در مجله‌ Scientific Reports منتشر شده است ببینید:

Impact of genetically engineered maize on agronomic, environmental and toxicological traits: a meta-analysis of 21 years of field data

همچنین در این تحقیق مشخص شده است که ذرت‌های اصلاح ژنتیکی شده در مقایسه با ذرت‌های عادی، محصولات را بین ۵٫۶ تا ۲۴٫۵ درصد افزایش می‌دهند. به علاوه ذرت‌های اصلاح‌شده مایکوتوکسین‌ (مواد شیمیایی سمی) به مراتب کمتری نسبت به ذرت‌های معمولی دارند؛ این کاهش بسته به گونه‌ ذرت تا ۳۶٫۵ درصد هم می‌رسد. مایکوتوکسین‌ها، محصولاتی هستند که توسط قارچ‌ها تولید می‌شوند و برای انسان‌ها و حیوانات، سمی و سرطان‌زا هستند. درصد مهمی از ذرت‌های ارگانیک و اصلاحنشده حاوی مقادیر کمی از مایکوتوکسین‌ها هستند. این مخاطرات معمولاً با شستشو از بین می‌رود اما خطر همچنان وجود دارد.

ذرت‌های اصلاح شده به این علت که کمتر توسط حشرات آسیب می‌بینند مایکوتوکسین‌های بسیار کمتری دارند. حشرات به سیستم دفاعی گیاهان آسیب می‌زنند و باعث قارچی شدن گیاهان می‌شوند. همچنین براساس نتایج مطالعه‌ و تحقیق علمی بنیاد علوم روسیه مستندات مخالفان فناوری نو مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته فاقد ارزش علمی و نامعتبر است. نتایج این تحقیق علمی در مجله علمی معتبر  Critical Reviews in Biotechnology در قالب مقاله زیر منتشر شده است:

Published GMO studies find no evidence of harm when corrected for multiple comparisons

در این پژوهش علمی، نتایج تحقیقات و مقالاتی که با نام مطالعات علمی بر روی اثرات سوء محصولات تراریخته انجام و پس از انتشار توسط مخالفان به طور وسیع استفاده شده بررسی مجدد گردیده است. بعد از بررسی دقیق، پژوهشگران بنیاد علوم روسیه به این نتیجه رسیدند که روش اجرا، آنالیزهای آماری که در مطالعات علمی برای ارزیابی به کار گرفته شده است و بالاخره نتایج حاصل از این پژوهش‌ها همگی اشکالات عدیده‌ای دارند که منجر به نتایج غلط از آن مقالات شده است.

پژوهشگران بنیاد علوم روسیه نتیجه‌گیری کرده‌اند که نتایج ارائه شده در این مقالات هیچ گونه شواهدی از آسیب‌زایی محصولات تراریخته را نشان نمی‌دهند.

در ادامه من به پاسخ های کوتاهی در زمینه رفع شبهات خاصی رسیدم که ترجیح می‌دهم بدون تلخیص عیناً در این متن قرار بدهم.

شبهه ۱: محصــولات تراریختــه طبیعــی نیســتند. ایــن نـوع دسـت‌ورزی ژنتیکـی احتمـالاً بـه طـور طبیعـی رخ نمـی‌دهـد.

پاسخ: اصــلاح ژنتیکــی بــه طــور طبیعــی اتفــاق مـی‌افتـد. کشـاورزان قـرن‌هاسـت بـا تکیـه بـر شـیوه آزمـون و خطـا بـرای دسـت یافتـن بـه نتایـج مطلـوب، گیاهـان مختلـف را تلاقـی داده‌انـد. زیسـت فنـاوری، شـیوه‌ای ایمـن‌تـر و سـنجیده تـر و دقیـق تـر بـرای دسـت‌یابـی بــه نتایــج مطلــوب و گســترش آن‌هــاســت.

شبهه ۲: آزمایشــات میدانــی محصــولات تراریختــه خطرنــاک اســت. خطــر آلــوده کــردن ســایر محصــولات غیرتراریختــه در مزرعــه‌هــای همجــوار بســیار زیــاد اســت.

پاسخ: آزمایشـات میدانـی تحـت شـرایط بسـیار دقیـق انجــام شــده و از مقــررات ســخت و دقیقــی  تبعیـت مـی‌کنند. ایـن شـرایط شـامل جلوگیری از انتشــار گــرده و جلوگیــری از ورود بــه غــذای  انســان و خــوراک دام مــی‌شــوند. شکســت در انجـام هـر یـک از ایـن شـرایط یـا مقـررات بـه معنـی توقـف آزمایـش اسـت.

شبهه ۳: کشــت محصــولات تراریختــه بــه محیــط‌زیسـت آسـیب می‌زنـد. مـا نمـی‌دانیـم ایـن محصـولات تـا ده یـا بیسـت سـال آینـده چه تأثیـری بـر محیـط‌زیسـت خواهنـد گذاشـت.

پاسخ: شـیوه‌هـای فعلـی کشـاورزی، شـامل اسـتفاده از آفــت‌کــش‌هــا و علــف‌کــش‌هــا، بــرای محیــط‌زیســت و ســلامت انســان اعــم از کشــاورزان و مصــرف‌کننــدگان، بســیار مضرنــد. محصــولات تراریختـه مقـاوم بـه آفـت تـا حد زیـادی اسـتفاده از آفــت‌کــش‌هــا و علــف‌کــش‌هــا را کاهــش می‌دهنــد و بدیــن ترتیــب خطــر بــرای محیــط‌زیســت و ســلامت انســان نیز کاهــش می‌یابــد.