نمد، تلفیق قدرت بدنی مردانه با ظرافتی هنرمندانه

پسر حضرت سلیمان چوپانی بود که می‌خواست از پشم گوسفندش برای بافتن پارچه استفاده کند. پس از آن که چندین بار در این آرزو ناکام شد دست از کوشش برداشت و از روی ناامیدی پشم را مشت کوبید و اشک اندوه بر آن ریخت. اشک‌­ها به درون الیاف پشم راه یافت و آن‌­ها را به هم چسباند. آن­گاه پسر حضرت سلیمان دریافت که از خیساندن و مالیدن پشم پارچه‌ای برایش ساخته شده است بدین­سان نخستین نمد آفریده شد و یاد پسر حضرت سلیمان تا این زمان به عنوان «رب النوع» نمدمالان شمال ایران زنده مانده است.

نمدمالی سنتی

نمد ساده‌ترین و قدیمی‌ترین پارچه‌­ای ­است که از دوره نوسنگی وجود داشته است. برای تهیه نمد دستگاه خاصی احتیاج نیست و از خاصیت طبیعی پشم یعنی درهم پیچیدن الیاف در اثر رطوبت و فشار به وجود می‌آید. قدیمی‌ترین نمد در گنجینه سلطنتی (شو سو یین) در «نارا» واقع در ژاپن نگهداری می‌­شود که متعلق به قرن هشتم پیش از میلاد است.

در قدیم کنایه‌های ویژه نمد متداول بود؛ مثلاً «نمد افکنده» به کسی می‌گفتند که در جایی اقامت کرده است و مقصود از «نمد پاره» کسی بود که بضاعت و معیشتش اندک بود.

نمد، زیراندازی از عشق و کار مداوم

نمدمالی کاری است مردانه که به قدرت بدنی احتیاج دارد. استاد نمد مال با عشق  همراه با حرکات دلنشین دست و پا و خواندن شعرهای لطیف خستگی ناشی از کار مداوم و عرق ریختن را از تن بیرون می‌کند.

بهتر ز هزار فرش اطلس، نَمَدُم | موی نَمَدُم به ملک عالم نَمِدُم

فردا که حساب بندگان را بکشند | من جز نَمَدُم حساب دیگر نَمِدُم

هنر نمدمالی چیست؟

شیوه نمد مالی از زمان‌های گذشته تا کنون تغییری نکرده است و در نقاط مختلف تقریباً یکسان است. مراحل تولید نمد شامل جور کردن پشم، تهیه قالب، حلاجی پشم، رنگرزی، نقش‌زنی و در آخر تهیه نمد است.

وقتی استاد کار نقش مورد نظر را با پشم‌های رنگی روی یک حصیر پیاده کرد پشم مخصوصِ متن را به صورت یکسان روی نقش می‌­ریزد و سپس محلول نیم‌گرم آب وصابون را به اندازه مورد نیاز روی پشم‌ها ریخته و با کمک حصیر آن را لوله می‌کند و با طنابی دور آن را می‌­بندد و چند نفر نزدیک به یک ساعت نمد طناب پیچ‌شده را لگدکوب می‌­کنند.

ضمن کوبیدن، چند مرتبه نمد باز و محلول آب و صابون اضافه می‌شود و استادکار کناره‌­های نمد را که از حصیر فراتر رفته تا می‌زند و اگر قسمتی از نمد نازک‌تر باشد آن را با مقداری پشم ترمیم می‌کنند. مجدد نمد، طناب پیچ شده و عمل لگدکوب ادامه پیدا می‌­کند. بعد از آن نمد آماده‌شده چند روز در هوای آزاد می‌ماند تا خشک و قابل‌استفاده شود.

مقدار پشمی که برای هر متر مربع نمد لازم است با مقدار پشم لازم برای تولید قالی برابر است اما چون زمان تولید نمد بسیار کوتاه‌ و حدود یک روز بوده است قیمت نمد از فرش مناسب‌تر است. در نمد صنعتی پشم را همراه فیبر مصنوعی (پلی استر یا نایلون) ترکیب می‌کنند تا مقاومت و طول عمر داشته باشد؛ همچنین در طی مراحل تولید از اسید سولفوریک ضعیف برای ضخیم شدن آن استفاده می‌شود.

در ایران، شهرکرد «شهر ملی نمد» ثبت شده است و نمد چهارمحال و بختیاری نشان یونسکو دارد.

نمد به جلوه ای دیگر رخ عیان کرد

با شنیدن نام نمد تصویر کپنک چوپانی پدر بزرگم به ذهنم می‌آید؛ جلیقه نمدی بی آستین به رنگ قهوه‌ای تیره. سال‌ها دیگر یاد و نامی از نمد نبود تا اینکه به جلوه‌ای دیگر رخ عیان کرد و خیلی‌ها  عاشق و شیفته‌اش شدند. امروز بازار پر شده از پارچه‌های نمدی خوشرنگ و نگار است که با دستان هنرمندان کشورمان قابلیت تبدیل به هر چیزی از عروسک، کیف و کفش گرفته تا جاکلیدی و گل‌های تزیینی را دارند (نمددوزی).

امروزه با تلفیق هنر نمدمالی و سبک‌های مدرن، نمد جایگاه خوبی در بازار پیدا کرده و کاربرد آن از یک زیر انداز فراتر رفته است.

خواص نمد چیست؟

به دلیل این‌که نمد از پشم طبیعی گوسفند تهیه می‌شود خواص سلامتی و پزشکی دارد . در طب عامیانه، وقتی کسی خراش و زخمی برمی‌داشت نمد را می‌سوزاندند و سوخته آن را روی زخم می‌گذاشتند که موجب انعقاد خون شود. نمد برای کمک به درمان کمردرد و دردهای رماتیسم مفید است؛ همچنین دردهای ناشی از عمل جراحی مفاصل نیز با استفاده از نمد کاهش یافته و بهبود یافتن درد را تسریع می‌کند.

هنگام خوابیدن روی نمد گرمای حاصل از تماس بدن با نمد بیشتر می‌شود و به همین سبب گردش خون به راحتی انجام می‌گردد و هر گونه گرفتگی عضلات را تسکین می­‌دهد. نمد روی بارهای مثبت و منفی بدن تأثیر می‌­گذارد و آن ­را در حالت نرمال نگه­ می‌­دارد.

چون یار جفاپیشه نمدمال بود | ما پیر نمدپوش و قلندر باشیم