کتاب حاضر، محصول تلاش علمی پانزده کنگره نهج البلاغه است که اندیشمندان و فرهیختگان برجسته جامعه ما در رابطه با این کتاب ارزشمند و فرهنگ پربار علوی به منصه ظهور رسانده اند. مجموعه مقالات و سخنرانی ها در کنگره بین المللی هزاره نهج البلاغه (از مجموعۀ 3 جلدی)علامه مرحوم «شریف رضی» از چهره‌های برجستة تاریخ اسلام در قرن پنجم هجری است. او در دوران عمر کوتاه و پربرکت خود توانست نقش مهمی در گسترش و تعمیق فرهنگ اسلامی و تاسیس حوزة دینی، علمی و ادبی و نیز تربیت نیروهای عالم و باتقوا داشته باشد. از دیگر ویژگی‌های این عالم بزرگوار، وسعت نظر و عمق تفکر و جامع‌نگری او در زمینة علوم مختلف و آشنایی با زمان و نیازهای جامعه و قدرت اجرایی در پیاده کردن اهداف و اندیشه‌های اسلامی بود. دربارة دانش‌های متعددی که برخوردار بود، به علم تفسیر قرآن علاقة وافر داشت و در این رابطه، نوآوری‌ها از او بروز کرده است، کتاب‌های «حقایق التاویل فی متشابه التنزیل» و «تلخیص البیان فی مجازات القرآن»، نشان‌دهندة تبحر او در کتاب خدا و خلاقیت او در بیان معارف دینی است. جلد سوم از مجموعة «کاوشی در نهج‌البلاغه» به معرفی شخصیت شریف رضی و نگاهی کوتاه به زندگی وی، نیز اندیشه‌ها، آثار و روش تفسیری وی در قالب مقالاتی از نویسندگان مختلف اختصاص دارد