این کتاب در جایگاه خود نگاه جدیدی به روشنفکری داشته است و تلاش کرده با استفاده از نظریه گفتمان، پردازشی نو از موضوع روشنفکری ایرانی داشته باشد. ادعای مطرح شده در این کتاب آن است که بین سیر تحولات اجتماعی ـ سیاسی ایران و ظهور گفتمان‌های روشنفکری، رابطه معناداری وجود دارد. گفتمان‌های روشنفکری در ایران در بستر پدیده‌های سیاسی ـ اجتماعی بروز و ظهور یافته‌اند و مطالعه این اندیشه‌ها بدون درنظر گرفتن این بستر عمدتاً مطالعه را به انحراف می‌برد. بر این اساس به نظر می‌رسد، نمی‌توان برای روشنفکری ایرانی، تعریفی ارائه داد که بتواند همه زمان‌ها و مکان‌ها را در برگیرد؛ بلکه باید براساس نشانه‌های حداقلی، آن را در درون گفتمان‌های مختلف جست و جو و از آن تعیین مراد کرد. سه عامل نظام قدرت، اسلام و غرب در ظهور گفتمان‌های سیاسی ـ اجتماعی در ایران نقش ویژه‌ای داشته‌اند. برای دستیابی به فهمی پایدار و قابل اتکا و همچنین شناخت گفتمان‌های مختلف، تلاش شده است، نسبت هر یک از این گفتمان‌ها با این عوامل به خوبی تبیین شود؛ این بدان معناست که هریک از گفتمان‌های روشنفکری در ایران واکنشی مختص به خود نسبت به اسلام، غرب و نظام سیاسی حاکم داشته‌اند. از سوی دیگر نگاه نقادانه مهم‌ترین ویژگی و ابزار کار روشنفکران است. ...