آب اولین نوشیدنی است که همه انسانها، حیوانات و گیاهان به آن احتیاج دارند. حالا اگر گفتید دومین نوشیدنی که حیوانات و گیاهان لذت خوردن آن را تجربه نمیکنند اما آدمها به آن وابستهاند چیست؟ درست حدس زدید: چای!
هرکس برای نوشیدنِ چای، آدابِ خودش را دارد. ممکن است شما چای را ساده بپسندید و بعضی آن را با دارچین و زعفران و هل و گلاب و… طعمدار کنند. بعضی آن را کمرنگ میپسندند و بعضی پررنگ. بعضی ایرانی و بعضی خارجی. بعضیها هم دشمنِ سرسختاش هستند و میگویند جذب مواد معدنی در بدن مثل آهن را مختل میکند. بعضی با این که میدانند مصرفِ زیادش خوب نیست اما هیچ رقمه از آن نمیگذرند و به کمتر از چای لیوانی رضایت نمیدهند!
فهرست:
این یادداشت در مورد چای ایرانی است. چایی که سالها مورد بیمهری قرار گرفته بود اما باز به خاطر طبیعیبودن آن و عطر و طعم منحصر بفردش، جای خودش را بالاخره توی دلها باز کرده است.
تاریخچه چای در جهان
اکثر مورخان خاستگاه چای سیاه را امپراطوری چین میدانند. چینیها آنقدر به چای ارادت داشتند که یک مراسم به نامش داشتند و این فرهنگ را به کشورهای دیگر دنیا صادر کردند. «چای» کلمهای چینی است و ما دقیقا همان لفظ را به زبان فارسی آوردهایم. در چین از دمکرده چای به غیر نوشیدن و رفع خستگی برای رنگ آمیزی وسایل هم استفاده میشده است.
خلاصه آن قدیم ندیمها، چای برای خودش ارج و قُربی داشته و پای ثابت مراسمهای مذهبی و سلطنتی بوده! حتی آن را یک نوشیدنی شفابخش میدانستند و اگر خوششانس بودید، دکتر برای شما چای تجویز میکرد!
تاریخچه چای در ایران
این که ایرانیها از کی و کجا با این عزیزِ دل آشنا شدند، دقیقا مشخص نیست. میگویند تاجرانی که از مسیر تجاری راه ابریشم عبور میکردند حدود دوهزار سال پیش پایِ چای را به ایران باز کردند. اما کاشت چای در ایران از سال ۱۳۱۴ هجری شمسی آغاز شد.
«کاشف السلطنه» سرکنسول ایران در هند بود. او با سختی و مشقت زیاد، توانست بذر چای را به ایران بیاورد و کشت کند. برای همین گنجینه تاریخ چای در شهر لاهیجان و در مقبره «کاشفالسلطنه» است. خود من تا قبل نوشتن این یادداشت خبر نداشتم که چای هم موزه و گنجینه دارد. اگر توانستید از آن بازدید کنید، باید خیلی دیدنی باشد.
نکته جالب ماجرا این است که توی ایران هم در ابتدا چای یک نوشیدنی اشرافی بود و مردم عادی، قهوه مینوشیدند! با فراوانشدنِ کشت چای و تاسیس کارخانههای چای، کم کم مردم عادی هم توانستند چایخور شوند!
پایتختِ چایِ ایران کجاست؟
اسمِ چای ایرانی با نام شهر «لاهیجان» گره خورده است. جایی که برای اولین بار چای در آنجا کشت شد و هنوز هم مهدِ چای ایران است. ترکیب هوای مرطوب و سردِ کوهستانی، شرایط اقلیمی مناسبی برای کشت چای در این شهر به وجود آورده است. جالب است بدانید چای ایرانی یکی از سالمترین چایهای دنیاست، چون برای تولیدش خیلی کم از آفتکشها استفاده میشود.
غرض این که از شهر لاهیجان میتوانید مرغوبترین چایهای ایرانی را تهیه کنید. راستی از خود باسلام هم میتوانید، این چای را به شکل مستقیم و بدون واسطه از کشاورز یا کارخانههای چای لاهیجان سفارش بدهید.
انواع چای سیاه در ایران
قبل از خرید چای، باید بدانید دنبال چه نوع چایی هستید؟ چقدر قیمت برایتان مهم است؟ رنگ چای برایتان مهمتر است یا عطر آن؟ کیفیت و رنگ و عطر چای بستگی مستقیمی به این دارد که از کدام قسمتِ بوته چای تهیه شده باشد. برای همین چای را به چند دسته تقسیم میکنند که مهمترینش اینها هستند:
۱. چای سرگل؛ مرغوبترین نوع چای
مرغوبترین نوع چای است که از غنچه و برگهای بالای بوته به دست میآید. شامل برگهای کوچک و ترد است. مهمترین ویژگی این چای در دستچین بودن آن است. طعم آن گس و کمی تلخ است و در عین حال عطر فوق العادهای دارد. رنگ چای سرگل خوب است. البته چون تولید کم و خاصی دارد نسبت به چایهای دیگر گرانتر است.
۲. چای ممتاز؛ با کیفیت و خوشقیمت
بعد از چای سرگل این چای رتبه دوم کیفیت را دارد. از برگهای بزرگتر چای تهیه میشود. طعم آن ملایم و تلخیِ آن کمتر از چای سرگل است. اگر به دنبال چای خوبی هستید که قیمت مناسبی هم داشته باشد، ما چای ممتاز را به شما پیشنهاد میکنیم. راستی این چای دیر دم میکشد و باید ۱۵ دقیقه برای دمکشیدن آن صبر کرد. البته صبری که ارزشش را دارد!
۳. چای قلم؛ کمرنگ و معطر
این چای از برگهای پایینتر بوته چای به دست میآید. طعم آن ملایمتر از چای سرگل و ممتاز است. رنگ این چای کمتر و به نسبت قیمت مناسبی دارد. به نسبت دیر دم است اما عطر و طعم نهایی غافلگیرتان میکند! این تعریف را از کسی بشنوید که سالهاست چای قلم مصرف میکند!
۴. چای باروتی یا کلهمورچه؛ همراه همیشگی
چای کله مورچه ای شبیه چای شکسته است با این تفاوت که از چای شکسته ریزتر است. در واقع حاصل الک کردن چایهای دیگر است. ویژگی این چای زود دم بودن و رنگدهی سریع آن است. البته عطر و طعم کمتری نسبت به چایهای دیگر دارد. با این حال اینطور نگاهش نکنید! اگر چای کیسه ای نبود، توی سفر نمیتوانستیم خیلی فوری و فوتی چای بخوریم!
درباره فصول برداشت چای بیشتر بدانید
زمان برداشت چای در باغات سه فصل است: بهار، تابستان و پاییز. نام چای را هم بسته به فصلِ برداشت آن انتخاب میکنند.
نام چای | زمان برداشت |
چای بهاره یا چینِ اول (مرغوبترین) | از اواسط اردیبهشت تا ۲۰ روز بعد |
چای تابستانه یا چین دوم | از اوایل تیرماه |
چای پاییزه یا چین سوم | شهریور و مهرماه |
در میان این سه نوع چای، مرغوبترینِ آنها چای بهاره است. دلیلش هم مشخص است، چون از برگهای تازه و بالایی بوته چیده میشود. رنگ و عطر و بوی قویتری دارد و مشخصه آن گس بودنِ آن است.
بهترین برندهای چای ایرانی کدامند؟
بهترین برندهای چای ایرانی اینها هستند: آفاق، گیلاکو، بهبوته، فومنات، رازیان، مجیدیان، مائده، طبیعت، تیبالکا، الماس شمال، روزمهر، دلگشا، بلوط، دوست پرنده، شیرنشان، گلزار، مصلحی و پسران، مهماندوست، مایگیلا، چای معروف، چای زنبق، گلین، کلوچای و… راستی بسیاری از این چایها در «باسلام» موجود هستند.
چرا چای ایرانی بخریم؟
واقعا برای خرید چای ایرانی دنبال دلیل میگردید؟! بسیار خب. این شما و این دلایلی برای خرید چای ایرانی!
[post id=4125]
۱. در چای ایرانی خبری از افزودنی نیست
چای ایرانی افزودنی ندارد و در فرایند تخمیر، ماده شیمیایی به آن اضافه نمیشود. تازه در باغات هم از سمومِ کشاورزی در امان است. پس موقع خوردن این چای خیالتان راحت است که دارید یک نوشیدنیِ بدون افزودنی و طبیعی مینوشید! (اگر هنوز قانع نشدید، در مورد رشد آفات در مزارع چای سریلانکا سرچ کنید. قول میدهم بعد از مطالعه، دود از سرتان بلند میشود!)
۲. رنگ چای ایرانی طبیعی است
اگر هنوز پافشاری میکنید که چای ایرانی رنگش کم است و دیردَم است، باید بگویم که یکی از شاخصهای کیفیت چای، همین رنگ آن است؛ یعنی رنگِ طبیعی خودِ برگِ چای! جالب است بدانید کم رنگ بودن، جزو معایب چای حساب نمیشود و بهترین چایهای دنیا کمرنگ هستند!
چایهای خارجی که به سرعت برق و باد رنگ باز میکنند، مملو از مواد افزودنی و رنگ دهنده هستند. البته به همان سرعت هم تیره و بدرنگ میشوند!
۳. با خرید چای ایرانی از کشاورزهای ایرانی حمایت میکنید
خرید چای ایرانی از این جیب به آن جیب است. پول به جیب هم وطن خودمان میرود و او هم در همین کشور پولش را خرج میکند. (ما چایی او را میخریم، او هم محصولات و خدماتِ ما را میخرد.) پس یک تیر و دو نشان است: هم چای با کیفیت نوشیدهاید و هم از کشاورزهای هموطن خودتان حمایت کردهاید.
[post id=13778]
سوالات متداول درباره بهترین چای ایرانی
برای اولین بار «کاشف السلطنه» سرکنسول ایران در هند، آن را به ایران و شهر لاهیجان آورد و در یک مزرعه کوچک به کشت آن پرداخت.
چای ایرانی بدون افزودنی است و مثل بهترینهای چایهای دنیا رنگی طبیعی دارد.
چای سرگل بهاره مرغوبترین چای ایرانی است. دلیلش هم دستچینبودن و تازهبودن برگهای چای در فصل بهار است.