رجب هفتمین ماه قمری و دو ماه قبل از ماه مبارک ماه رمضان است. سه ماه رجب، شعبان و رمضان در یک نگاه، ماه‌های بندگی و عبودیت الاهی است. همچنین ماه رجب یکی از ماه‌های حرام (چهار ماه ذو القعده، ذو الحجه، محرم و رجب) است که از زمان حضرت ابراهیم(ع) ارزش و احترام خاصی داشتند و در آن‌ها جنگ و قتل و خون‌ریزی ممنوع بوده است.
همان طور که زندگی در طول سال جریان دارد اما بعضی روزهایش مثل عید نوروز، خاص است و ما به استقبال نوروز و بهار می‌رویم؛ زندگی معنوی و رشد و تعالی ما هم در همه سال و روزها و ماهایش وجود دارد (هرچند گاهی از آن غافل هستیم) و البته در بعضی از زمان‌ها مثل ماه های رجب و شعبان و رمضان زمینه آن بیشتر است.
با این نگاه، انسان باید همواره به خداوند توجه داشته باشد و به این بیندیشد که این زندگی، فانی و تمام‌شدنی و مرگ، حقیقتی انکارناپذیر است و حتی با این امکانات و فناوری‌های جدید هم اجتناب‌ناپذیر است! پس از خود بپرسد آیا خلق عالم و هستی عبث و اتفاقی است و هیچ احتمالی برای دنیای دیگر و نظام پاداش و تنبیه وجود ندارد؟! پس اگر پاسخش مثبت است یا به‌صورت قاطعانه منفی نیست، از فرصت‌هایی که هست بهره ببرد که ماه رجب و اعمال آن آغاز خوبی است؛ ماهی که فضیلت زیادی دارد و به استغفار، دعا و عبادت در آن بویژه روزه و حج عمره (مشهور به عمره رجبیه) و اعتکاف توصیه شده است. از جمله فضیلت‌های ماه رجب این‌که روزه یک روز آن با یک ماه روزه برابر است.
مناسبت‌های ماه رجب
در ماه رجب رویدادها و مناسبت‌های فراوانی وجود دارد. مهم‌ترین اتفاق تاریخی و اسلامی ماه رجب، بعثت پیامبر اسلام(ص) در ۲۷ رجب است؛ آغاز رسالت خاتم پیامبران که بندگان را به آخرت توجه و به بهشت بشارت و به جهنم انذار می‌داد (بشیراً و نذیراً). مناسبت مهم دیگر این ماه تولد وصی رسول خاتم و امام اول شیعیان، یعنی ولادت امام علی(ع) در ۱۳ رجب است. این اتفاق را ایرانی‌ها با نام روز پدر یا روز مرد هم می‌شناسند که در سال ۹۷ با ۲۹ اسفند مصادف شده است که مناسبت تاریخی و ایرانی ملی شدن صنعت نفت را با خود دارد. همچنین فردایش روز اول فروردین ۹۸ است و بازار دید و بازدید، روبوسی و کادوی روز پدر یا هدیه روز مرد داغ است.
اعمال ماه رجب
یکی از کتاب‌های رایج میان شیعیان برای دعا و مناجات، نماز، زیارات، آداب و رسوم و نیز اعمال ماه‌های قمری مفاتیح الجنان (به معنای کلیدهای بهشت) است که شیخ عباس قمی (۱۲۹۴ ـ ۱۳۵۹ق) نوشته است. همچنین دو کتاب مفاتیح نوین (نسخه امروزی‌تر مفاتیح الجنان) و مفاتیح الحیاه (کلیدهای زندگی)، از آثار جدید برای مناجات و سبک زندگی اسلامی هستند.
در کتاب «مفاتیح الجنان» برای ماه رجب اعمال مشترک و هر روزه و نیز اعمال اختصاصی (که از شب اول شروع می‌شود) ذکر شده است؛ از جمله زیارت امام حسین(ع) در شب‌ها و روزهای خاص ماه رجب و نماز حضرت سلمان (در روز اول و آخر رجب).
لیلة الرغائب
اولین شب جمعه ماه رجب را لیله الرغائب است. از پیامبر اسلام(ص) روایت است که فرشتگان این شب را لیلة الرغائب نامیده‌اند. اعمال این شب از روز پنج‌شنبه با روزه گرفتن آغاز می‌گردد و با نماز دوازده رکعتی خاصی که میان نماز مغرب و عشاء خوانده می‌شود پایان می‌پذیرد. به این شب «شب آرزوها» مشهور است اما معنای درست آن «شب پاداش‌های فراوان» است؛ یعنی برای اعمال آن پاداش و ثواب‌های فراوانی دارد و به همین دلیل به آن رغبت و میل فراوانی می‌شود.
اعتکاف ایام البیض
از شب سیزدهم ماه رجب، لیالی البیض (به معنای شب‌های سفید) و از روز سیزدهم ماه رجب ایام البیض (به معنای روزهای سفید) آغاز می‌شود. اصطلاح ایام البیض به روزهای سیزدهم تا پانزدهم ماه‌های قمری گفته می‌شود که روزه گرفتن در آن‌ها مستحب است اما در میان شیعیان ایام البیض رجب اهمیت و شهرت بیشتری دارد و یکی از اعمال مشهور آن اعتکاف است. ایام البیض ۹۸ روزهای ۲۹ اسفند ۹۷ تا ۲ فروردین ۹۸ است. ایام اعتکاف ۹۸ نیز در همین تاریخ است. در تهران، اعتکاف دانشگاه تهران مشهور است.
فروش سجاده و وسایل لازم برای اعتکاف
اعمال ام داوود
شب و روز نیمه رجب نیز اعمال اختصاصی دارد. یکی از مشهورترین اعمال روز پانزدهم رجب، اعمال ام داوود / ام داود است که برای آن فضیلت‌ها و آثار مختلفی گفته شده است. ام داود، همسر حسن مثنّی (نوه پسری امام حسن مجتبی ـ ع) و مادر رضاعی امام صادق(ع) است. کیفیت اعمال ام داود ماه رجب به این شکل است که ایام البیض ماه رجب روزه گرفته می‌شود. قبل از ظهر روز پانزدهم غسل گرفته می‌شود. پس از خواندن نمازهای ظهر و عصر، رو به قبله سوره‌های مختلفی از قرآن خوانده می‌شود: صد مرتبه سوره حمد؛ صد مرتبه سوره اخلاص؛ ده مرتبه آیه الکرسی؛ قرائت سوره‌های انعام، بنی‌اسرائیل، کهف، لقمان، یس، صافات، سجده، شوری ، دخان، فتح، واقعه، ملک، قلم، انشقاق و ما بعدش تا آخر قرآن؛ و در پایان دعای استفتاح مشهور به دعای ام داوود خوانده می‌شود.
اعمال شب مبعث
شب مبعث، شب ۲۷ رجب، از شب‌های مهم سال است. از امام جواد(ع) روایت شده است که اعمال این شب پاداشی برابر شصت سال دارد. برای این شب، غیر از دعا، اعمالی مانند غسل، دو نماز خاص دوازده رکعتی، و زیارت امیرالمؤمنین(ع) بیان شده است. برای روز مبعث نیز که در برخی روایات شریف‌ترین عید معرفی شده است اعمالی آمده است: غسل، روزه، زیاد صلوات فرستادن، زیارت پیامبر(ص) و زیارت امام علی(ع)، نماز خاص دوازده رکعتی.
