پشت تولید هر محصول یک قصه نهفته است. قصه برنج ایرانی، آمیخته با رنج است. برنجی که سر سفره ما می‌رسد، حاصل روزها و ساعت‌ها کار و تلاش است. تلاشی که برای آن قیمتی نمی‌توان تعیین کرد. برنجِ ایرانی از تولید گرفته تا مصرف، نشانگرِ اصالت ماست؛ محصولی که به تولید آن افتخار می‌کنیم و دوست داریم همه بتوانند از آن استفاده کنند. معروف‌ترین و مهم‌ترین شناسه‌ی اصالت برنج ایرانی، عطر و بوی آن است. تا جایی که برای برخی، آنقدر که عطر و بوی برنج مهم است، شکل ظاهری آن مهم نیست. در این یادداشت به معرفی بهترین برنج‌های ایرانی پرداخته‌ایم.
در کودکیِ نسل ما که هوا چندین درجه سردتر و پربرف و باران‌تر بود، وقتی خسته و گرسنه و یخ‌زده از مدرسه به خانه برمی‌گشتیم، شاید یکی از دلخوشی‌هایمان این بود که وقتی در را باز می‌کنیم، هوای گرمِ خانه همراه با عطرِ پلوی ایرانی مامان، بخورد به صورتمان و خستگی از یادمان برود. فوری سراغِ بخاری خانه می‌رفتیم که همیشه خدا یک چیزی رویش بود، لباسِ در حال خشک شدن و کتری و قابلمه‌ی غذایی که قرار بود تا ما برسیم، گرم بماند. کودکیِ ما با بوی کته گوجه‌های مادربزرگ و ترکیب عطر بی‌نظیر زعفران و برنجِ ایرانی گِره خورده است. بوی شُله زردهای نذری که بدونِ برنج نیم‌دانه‌ی معطر شمالی امکان نداشت پخته شود و فرنی‌های داغِ روزهای سرد پاییز و زمستان و نان برنجی‌های توی سفره‌ی هفتن سین بخشی از هویت ما را تشکیل می‌دهند. هویتی آمیخته با برنجِ ایرانی که هرجای دنیا هم که باشیم، وقتی آن عطر و بو به مشاممان می‌رسد، پرت می‌شویم به روزهای خوشِ کودکی و گذشته.
شاید شما هم گاهی به این فکر می‌کنید که چی شد برنج‌های خارجی، سفره ما را پر کرد و آن همه عطر و بوی برنجِ ایرانی کجا رفت؟ و این که از کجا می‌توان برنجی با همان عطر و بوی قدیم پیدا کرد؟
فهرست:
کدومشو بخرم؟
باید اعتراف کرد خرید برنج یکی از سخت‌ترین و پرمشقت‌ترین کارهای دنیاست آن هم وقتی مادر و مادربزرگی با تجربه کنار دستت نباشد. تنوع برنج چه توی مغازه‌های سنتی برنج‌فروشی و چه فروشگاه‌های بزرگ و چه فروشگاه‌های آنلاین بسیار زیاد و گیج‌کننده است. برای یک فرد بی‌تجربه این همه اسم جور واجور و رنگارنگ، شاید عجیب به نظر برسد اما باید بدانید برنج بسته به ویژگی آن، مثل محل کشت، کشت اول یا دوم بودن، کیفیت، اعلاء یا متوسط بودن آن با اسامی مختلف در بازار وجود دارد. اما اگر چند نامِ برنج مرغوب ایرانی را بشناسید و ویژگی‌هایشان را بدانید، با دیدن نام‌شان توی فروشگاه لبخند به لبتان می‌آید و با خیالِ راحت می‌توانید خرید کنید!
در کشور ما برنج در مناطق مختلفی کشت می‌شود؛ از شمال گرفته تا جنوب. به خاطر همین تنوعِ آب و هوایی، میزان غنی بودن خاک و عوامل محیطی و طبیعی دیگر، برنج در هر منطقه از ایران عطر و بو و کیفیت خاص خودش را دارد. در نتیجه شما با توجه به سلیقه خودتان می‌توانید بهترین برنج را برای مصرف روزانه پیدا کنید.
بیشترِ برنجِ کشور در استان‌های شمالی ایران کشت می‌شود، مثل برنج هاشمی، طارم، صدری، شیرودی، ندا، فجر و… . اما در شهرهای دیگر هم می‌توان ازشان سراغ گرفت: مثل برنج چمپا و برنج عنبربو که مال شهرهای جنوبی و خوزستان هستند، یا برنج طارم استان زنجان، یا برنج کامفیروزی شیراز، یا برنج لنجان اصفهان.
برنج‌های ایرانی به صورت کلی در چهار دسته قرار می‌گیرند که هرکدام ویژگی‌های خودشان را دارند:
- طارم
- صدری
- پرمحصول
- گِرده
برنج طارم، شناخته‌شده‌ترین و محبوبترین برنج ایرانی
برنج طارم، محبوبترین و معروف‌ترین برنج ایرانی است که همه اسمش را شنیده‌ایم. این برنج برای اولین بار در شهر طارم زنجان کشت شد و به همین نام معروف شد. برخی آمارها می‌گویند هفتاد درصد برنجِ تولیدی در ایران از این نوع هستند. برنجِ طارم اسامی مختلفی دارد و به نام‌های مختلف کشت می‌شود که این به خاطر نحوه و محل کشت آنهاست ولی ویژگی مشترکِ برنجِ طارم در همه انواع و اسامی، عطر و بوی زیاد و رِی‌کردن آن است. طارم هاشمی، طارم محلی و طارم بی‌نام یا امرالهی، سه تا از معروف‌ترین برنج‌های طارم هستند که در عطر و طعم باهم رقابت دارند.
برنج صدری، خوش‌قد و بالا و باریک
برنج صدری دومین برنج پرطرفدار ایرانی است. این برنج بیشتر در شهرهای استان گیلان به ثمر می‌رسد. این برنج خوش قد و بالا و باریک است. رنگ آن سفید و متمایل به کرم است. خیلی سفت و سخت است و برای همین موقع پخت کمتر وا می‌رود و شکل زیبایش را حفظ می‌کند. برای همین یک برنج مجلسی به حساب می‌آید و برای افرادی که به ظاهر برنج خیلی اهمیت می‌دهند، برنج مناسبی است. برنج صدری هم مثل طارم، با اسامی مختلفی کشت می‌شود که معروف‌ترین‌هایشان اینها هستند: صدری هاشمی، صدری دم‌سیاه، صدری علی کاظمی، صدری حسن سرایی. (دراین بین صدری دم‌سیاه از همه پرفروش‌تر است)
برنج پرمحصول، به صرفه و اقتصادی
برنج‌های پرمحصول جزو برنج‌های اقتصادی ایرانی به شمار می‌روند و در واقع برنج‌هایی هستند که اصلاح شده‌اند تا سبب پربازده و پربار شدن برنج شوند. این یعنی در یک زمین ثابت، می‌توان میزانِ محصول بیشتری برداشت کرد و برنج هم کمتر دچار آفات می‌شود با این حال این محصول، عطر و بوی کمتری نسبت به سایر برنج‌های ایرانی دارند اما خوش‌پخت هستند و به خوبی رِی می‌کنند. از لحاظ قیمت هم به صرفه‌تر هستند و برای مصرف روزمره گزینه مناسبی به شمار می‌آیند. معروف‌ترین‌هایشان اینها هستند:برنج شیرودی، برنج فجر، برنج ندا، برنج خزر
برنج گِرده، این گِرد دوست‌داشتنی!
ویژگی این برنج‌ها از اسمشان مشخص است. این برنج‌ها خیلی قدبلند نیستند و دانه کوتاه هستند. البته این برنج با برنج نیم‌دانه که براثر مراحل پوست‌گیری شکسته‌اند، تفاوت دارند و دانه‌کامل هستند. این برنج بعد از پخت هم آنچنان قد نمی‌کشد در حالی که از لحاظ عطر و بو، کم و کسری ندارد با این حال به خاطر شکل ظاهری‌اش چندان مجلسی نیست. از نظر قیمت هم به صرفه هستند. سه تا از معروف‌هایشان اینها هستند: برنج عنبربو، برنج لنجان، برنج چمپا
برنج عنبربو، برنجِ معروف استان خوزستان است که به خاطر عدم استفاده از کودهای شیمیایی در مراحل کشتش معروف است و همین طور طبعِ گرم‌ترِ آن نسبت به برنج‌های شمالی.
در گذشته انواع دیگری از برنج کشت می‌شده که شاید هنوز هم به صورت محدود و برای مصرف شخصیِ خانواده کشاورز کشت شود اما به خاطر به صرفه نبودن و یا حساس بودن برنج موقع کشت و یا آسیب‌پذیربودن در برابر آفات و مسائل دیگر، این روزها کشت نمی‌شوند یا کشت محدود و منطقه‌ای دارند. اگر شما جزو افرادی هستید که برنج‌های کمتر شناخته‌شده و در معرض فراموشی ایرانی را تجربه کرده‌اید، فردِ خوش‌شانسی هستید!
راهنمای انتخاب و خرید برنج
یک سری راهکار کلی برای خرید و انتخاب برنج وجود دارد. یک مشت از برنج را بردارید و با دقت به آن نگاه کنید. هرچه تعداد دانه‌ی شکسته در دستتان تعداد کمتری باشد، مشخص است برنج، خوب بوجاری و پاک شده و باکیفیت‌تر است. همچنین برنج کهنه بهتر از برنج تازه است چرا که دانه‌های برنج مقداری آب درون خود دارند و هرچه خشک‌تر باشند، موقع پخت آب بیشتری جذب می‌کنند و بیشتر قد می‌کشند. ما ایرانی‌ها به شکلِ ظاهریِ برنج توی بشقابمان خیلی اهمیت می‌دهیم، دوست داریم دانه‌های برنج مشخص باشد و به اصطلاح بتوانیم آن‌ها را بشمریم! برای همین معمولا برنج تازه را چند ماه در انبار نگه می‌دارند تا در اصطلاح کهنه شود، چون برنج تازه موقع پخت خیلی زود شکل ظاهری‌اش را از دست می‌دهد و شِفته می‌شود.
برای فهمیدن این موضوع بهتر است چند دانه برنج را زیر دندان خرد کنید. هرچه خشک‌تر باشد، یعنی دانه‌ها سفت‌ترند و کهنه‌تر هستند.
رنگ برنجِ باکیفیت، شفاف‌تر و بلوری‌تر است و ظاهر کشیده‌تر و قلمی‌تر دارد. برای فهمیدن عطر برنج هم به یک مشت برنج، «ها» کنید و بدمید و بعد بو کنید. هرچه بوی بیشتری داشته باشد، برنج مرغوب‌تر است. ذکر این نکته که برنج ارگانیک است و در کشت آن از سموم شیمیایی استفاده نشده هم می‌تواند معیار خوبی برای خرید برنج باشد و برنج‌های ارگانیک، سالم‌تر هستند اما خب، خوش‌قیمت‌تر.
محل نگهداری برنج هم نکته خیلی مهمی است و اگر برنج در جای نامناسبی نگهداری شود، ممکن است شپشک بزند و کیفیتش را از دست بدهد. مسأله‌ای که خرید از یک جای مطمئن می‌تواند برطرفش کند.
بهترین برنج ایرانی کدام است؟
در کل انتخاب نوع برنج بنا به سلیقه شخصی و فرهنگ، بسیار متفاوت است و هرکس می‌تواند با دانستن ویژگی‌های هر برنج، برنج مورد علاقه‌اش را پیدا کند. قبل از خرید باید معیارهای خود را در نظر داشته باشید. چه چیزی در خرید برنج برای شما مهم‌تر است؟ قیمت آن؟ کیفیت؟ برند؟ برای چه منظور برنج تهیه می‌کنید؟ برای مصرف روزمره یا برای مهمانی؟ اعضای خانواده چطور برنجی را می‌پسندند؟ همه‌ی اینها ملاک و معیار برای خرید بهترین برنج ایرانی هستند.
سوالات متداول درمورد بهترین برنج ایرانی
برنج طارم، صدری، پرمحصول و گرده
برنج طارم محبوبترین و پرفروش‌ترین برنج ایرانی است، چرا که عطر و کیفیت خوبی دارد.
بهترین برنج ایرانی همانی است که با اولویت و نیاز شما سازگاری بیشتری دارد. با این‌حال همان‌طور که گفتیم برنج طارم پرفروش‌ترین و محبوبترین برنج ایرانی است.
