گیاهی یک ساله است که ساقه‌ای ایستاده و راست دارد. در انتهای ساقه گیاه چندین شاخه فرعی نیز از آن منشعب می‌شود که هر کدام از این ساقه‌ها در انتهای خود به گل آفتابگردان منتهی می‌شود. گل آفتابگردان دارای گلبرگ‌های به رنگ زرد می‌باشد، از دانه‌های تخمه به شکلی زیبای پوشیده است. دانه‌های تخمه در درون محفظه‌ای علفی زیبا قرار گرفته است. برگهای بزرگی دارد که به ساقه اصلی گیاه متصل می‌شود. برگهای دندانه‌دار، کرک دار و به رنگ سبز می‌باشد. گیاهی مقاومی است. تخمه آفتابگردان شمشیری نسبت به سایر گونه‌ها کشیده‌تر می‌باشد که رنگ سیاهی دارد. این نوع تخمه روغن زیادی دارد. از آفتابگردان علاوه بر آجیل در تهیه سالاد و روغن نیز استفاده می‌شود