برنج جزء جدایی‌ناپذیر سفره‌های ایرانی است و تنیده در فرهنگ و سبک زندگیِ ما ایرانی‌ها. برخی برنج را پر از فایده می‌دانند و بعضی هم آن را محکوم می‌کنند و از مضراتش می‌گویند. با این حال برنج مثل هر محصولِ برآمده از طبیعت، سرشار از مواد غذایی مورد نیاز برای بدن است و نمی‌توان از خواص بی‌شمار آن چشم‌پوشی کرد. در این یادداشت، به بیان خواص برنج و همین‌طور عوارض آن پرداخته‌ایم.
جداییِ برنج از خورش؟ هرگز!
چشم‌هایتان را ببندید و یک کاسه خورش قورمه‌سبزی را تصور کنید، اگر با دقت نگاه کنید، یک کاسه خورش قیمه بادمجان و یک ظرف ماهیچه هم آن طرف‌تر هست! حالا تصور کنید که هیچ پلویی با غذایتان نمی‌توانید بخورید! تصویر جالبی نیست، نه؟ بسیاری از غذاهای ایرانی را بدونِ یک بشقاب پلویِ کنارشان نمی‌توانیم تصور کنیم اما در سالهای اخیر آنقدر از مضرات و چاق‌کنندگی‌اش گفته‌اند که بعضا دیده شده افرادِ دارای اضافه وزن، با عذاب وجدان پلو می‌خورند و لذتِ غذاخوردن را به خودشان حرام می‌کنند. اما آیا برنج آنطور که شنیده‌ایم، بی‌خاصیت است و تنها پر از نشاسته و کربوهیدارتی است که منجر به اضافه وزن و چاقی می‌شود و زمینه‌ساز بیماری‌های دیگر است؟ یا برای بدن و سلامتی‌مان فایده هم دارد؟ اصلا این برنجی که ما ایرانی‌ها تقریبا هر روز در سبد غذایی مصرف می‌کنیم، ارزش غذایی هم دارد؟ آیا با خواندن ادامه این یادداشت از برنجِ مظلوم، رفع اتهام می‌شود یا نه؟ با ما همراه باشید.
فهرست:
ارزش غذایی برنج در طب سنتی
در طب سنتی، به همان اندازه که برای نان ارزش قائل هستند، برای برنج هم جایگاه در نظر می‌گیرند چرا که برنج یکی از قدیمی‌ترین خوراکی‌های بشر است و قدمتی به اندازه تاریخ دارد. جالب است بدانید آسیایی‌ها همیشه پرچم‌دار مصرف برنج در دنیا بوده‌اند و برنج همواره یکی از خوراک‌های اصلی‌شان و منبع تامین انرژی بدنشان بوده است.
طب سنتی، خوراکی‌ها را ابتدا از نظر طبعشان دسته بندی می‌کند. طب سنتی می‌گوید برنج از نظر سردی و گرمی، معتدل است و از نظر خشکی و تری، تمایل به خشکی دارد.جالب است بدانید دربعضی نسخه‌های طب سنتی از برنج به عنوان یک دارو نام برده شده است. مثلا شاید جالب‌ترینش نسخه‌ای باشد که بعضی مادربزرگ‌ها هنوز برای اسهال به کار می‌گیرند و برنج به صورت کته را درمانِ اسهال می‌دانند. در طب سنتی هم به این نکته اشاره شده و معتقدند که برنج به صورت کته برای التهابات روده و معده مفید است. برای از بین بردنِ ضعف بدن و تقویت قوا هم طب سنتی توصیه می‌کند افراد فِرنی مصرف کنند که همان آرد برنج و شیر و شکر خودمان است.
طب سنتی مصرف آش را در فصل پاییز و زمستان توصیه می‌کند و آن را یک غذای پیشگیری کننده و درمان کننده گلو درد و سرماخوردگی می‌داند. یکی از آش‌هایی که هم مقوی است و هم پرفایده، آشی است که در آن برنج و سبزی گشنیز می‌ریزند. طب سنتی می‌گوید آرد برنج برای رفع خونریزی مناسب است و برای فردی که جراحت یا خونریزی دارد مفید است. حتی بعضی پزشکان سنتی پا را فراتر گذاشته و می‌گویند مصرف صحیح و به اندازه برنج، سطح کلسترول و قند خون را در حالت طبیعی و نرمال نگه می‌دارد! حتی می‌گویند اگر خواب با کیفیت می‌خواهید،سراغ برنج بروید! همچنین در طب سنتی نسخه‌های زیادی در مورد مصرف سبوس برنج و جوشانده‌اش وجود دارد.
انواع برنج
همه چیز زیرِ سرِ پوسته‌ی برنج یا همان سبوسِ برنج است. اگر سبوس برنج را کامل از آن جدا کرده باشند، به آن برنجِ سفید می‌گویند. اگر سبوس لایه دوم روی دانه برنج باقی بماند، به آن برنج قهوه‌ای می‌گویند و اگر هیچ پوسته‌ای از آن جدا نکنند، برنجِ سبوس‌دارِ کامل را داریم که ارزش غذایی بالایی دارد. با این حال برنج قهوه‌ای و برنج سبوس‌دار آنچنان که باید و شاید طرفدار کافی ندارند، چرا که طعمشان متفاوت است و زمانِ طبخشان هم بیشتر است. در سالهای گذشته، ترفندهای زیادی برای بالا بردن ارزشِ غذایی برنج به کار برده می‌شود، مثلا اضافه‌کردنِ یک قاشق پودر سبوس برنج به برنج در حال جوشیدن یا مصرفِ جداگانه سبوس داخل ماست و انواع خوراک و خورش‌ها. با این ترفند هم ارزش غذایی برنج بالا می‌رود و از قافله‌ی ویتامین‌ها و مواد معدنی سبوس برنج جا نمی‌مانیم و هم طعمِ برنج یا خورش تغییر نمی‌کند و حتی بچه‌های بدغذا هم بدون مشکل غذا را می‌خورند و شکایتی ندارند. با این همه جای ترس و نگرانی نیست، با خوردن برنج سفید هم بخشی از فایده آن به بدنتان می‌رسد و بی‌نصیب نمی‌مانید!
خواص برنج برای سلامتی
بدون شک مهم‌ترین و ارزشمندترین فایده برنج در انرژی‌بخش بودن آن است. در زمانِ قدیم که هنوز سوپرمارکت‌هایی با انواع و اقسام هله‌هوله‌هایی با کالری چند برابر مورد نیاز یک روزِ بدن اختراع نشده بود، تامین انرژی ِ روزانه بدن خیلی ضروری بود. برای همین ماده غذایی پر کالری مثل برنج، مورد توجه مردم بود و مردم بخش زیادی از انرژی روزانه‌شان را از برنج دریافت می‌کردند اما امروزه مردم بیشتر دنبالِ کیفیت و ارزش غذایی بالاتر هستند و برای همین توصیه می‌شود در یک وعده غذایی حجم زیادی برنج استفاده نشود وگرنه برنج هم مثل سایر مواد غذایی سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی است که برای بدن لازم و ضروری هستند و فقط آن بخشِ انرژی مازاد برای بدن کار را خراب می‌کند.
ویتامین دی، کلسیم، نیاسین، فیبر، آهن، تیامین و ریبوفلاوین از جمله مواد ارزشمند موجود در برنج هستند. برنج نشاسته‌ای دارد که باعث افزایش رشد باکتری‌های مفید روده می‌شود. کار این باکتری‌ها کمک به حرکت طبیعی روده‌هاست و برای همین به کاهش بیماری سندروم روده تحریک‌پذیر و اسهال کمک می‌کند و مانع یبوست می‌شود و در کل، دوست خوبِ دستگاه گوارش است.
در برنج هم مثل هر ماده خوراکی سالم و طبیعی، مقداری آنتی‌اکسیدان وجود دارد که باعث جلوگیری از بیماری‌های صعب العلاج مثل سرطان می‌شود و به سلامت قلب و عروق کمک می‌کند. حتی پزشکان می‌گویند کلسترول برنج از نوع خوبِ آن است و به سلامتی رگ‌ها کمک می‌کند. آهن موجود در برنج هم به تولید هموگلوبین در بدن کمک می‌کند و همان‌طور که می‌دانید اگر هموگلوبینِ خون به اندازه کافی باشد، به مشکل کم‌خونی برنمی‌خورید.
خواص برنج برای پوست و مو
خبر خوب این که برنج می‌تواند به داد پوست و مو برسد و آنتی‌اکسیدانِ موجود در آن، روند پیری را کند می‌کند و به شادابی و سلامت پوستتان کمک می‌کند. ویتامین‌های گروه ب که در برنج فراوان هستند به درخشان‌تر شدن موها و رشد آن کمک می‌کند. برخی برای آبِ حاصل از جوشیدن برنج خواص جالبی عنوان می‌کنند، مثلا این که استفاده از آن به صورت ماسک برای صورت و مو باعث کاهش جوشِ صورت می‌شود و شوره سر را از بین می‌برد. همین طور می‌گویند آبِ برنج برای تقویت ساقه و ریشه مو موثر است و مانع از ریزشِ موها می‌شود.
عوارض و مضرات برنج
نکته کلیدی این ماجرا برمی‌گردد به شما. میزان مصرف و نوع مصرفِ برنج نقش مهمی در خوب یا بد بودن آن ایفا می‌کند. می‌توانید برنج باکیفیت‌تر اما حجم کمتری مصرف کنید و سلامتِ بیشتری داشته باشید یا برعکس، بدنِ خود را انباشته از کالری اضافی کنید ولی بدنتان از نظر مواد معدنی و ویتامین، فقیر و گرسنه باشد. نحوه پخت برنج هم خیلی مهم است. بهترین نوع پختِ برنج، کته است و در این حالت مواد مغذی همراه با آبِ اضافی دور ریخته نمی‌شود. استفاده از سبوس برنج چه به صورت پودر و چه به صورت دمنوش هم می‌تواند تنوعی به مواد غذایی روزمره‌تان ببخشد. یکبار برگردید و برنجِ مصرفی‌تان را تجزیه تحلیل کنید و ببینید کجای کار را درست رفتید و کجا هم خدای نکرده غلط.
انتخابِ برنجِ مصرفی را هم دست کم نگیرید. از سالم و تازه‌بودن برنج مطمئن شوید، چرا که یک انتخاب خوب باعث می‌شود بیشتر از مواهبِ طبیعی برنج برخوردار شوید.
۲۰ فایده برنج به صورت خلاصه
- تأمین انرژی بدن
- بهبود متابولیسم و سوخت‌و‌ساز
- جلوگیری از آلزایمر
- بهبود سیستم عصبی‌بدن
- حفظ سلامت کلیه‌ها
- حفظ سلامت قلب
- کمک به کاهش فشار خون
- حفظ سلامت پوست و مو
- درمان یبوست
- جلوگیری از بواسیر
- کنترل تعادل مایعات بدن
- جلوگیری از پوکی استخوان
- کاهش خطر سرطان روده بزرگ
- مفید برای خانم‌های باردار
- جلوگیری از آسیب بافت عضلانی
- پشتیبانی از عملکرد مغز
- تنظیم دمای بدن
- درمان میگرن
- کاهش خستگی بدن
- ضدآفتاب طبیعی
- مفید برای بیماری سلیاک
۱. در طب سنتی، برنج چه طبعی دارد؟
در طب سنتی، برنج از نظر گرمی و سردی معتدل و از نظر خشکی و تری، تقریبا خشک است.
۲. مهم‌ترین فایده‌های برنج برای سلامتی چیست؟
مهم‌ترین فایده برنج برای بدن،تامین انرژی روزانه و تامین بخشی از مواد معدنی و ویتامین های ضروری برای بدن است.
۳. خاصیت برنج برای پوست و مو چیست؟
برنج با ویتامین‌های مهم و ضروری مثل ویتامین‌های گروه ب، نقش مهمی در سلامتی پوست و مو دارد و پیری را به تعویق می‌اندازد.
۴. مصرف برنج چه ضررهایی دارد؟
در صورت مصرف بی‌اندازه و برنج بی‌کیفیت ممکن است سلامتی به خطر بیفتد. برای همین نوع برنج و میزان مصرفِ آن خیلی مهم است.
