اعتبار فروشنده

اولین و آخرین نکته: از فروشنده مطمئنی بخرید

من که این مطلب را می‌نویسم، در خانواده‌ای بزرگ شده‌ام که کار زنهاشان نسل به نسل قالی بافی بوده. با این حال اگر بخواهم قالی دست‌باف بخرم، به راحتی سرم کلاه می‌رود. واقعیت این است که شناختن قالی خوب، با دوام و خوش‌نقش کار ساده‌ای نیست.

مثلاً اگر بخواهید یک قالی کرمان، تبریز یا نایین بخرید، ممکن است به جای گره ترکی یا حتی گره فارسی واقعی، قالی را با گره کمانشی یا جفتی‌بافی بافته باشند (که گویا در بسیاری موارد چنین است و دوام بسیار کمی دارد). اگر چنین باشد پس از پا خوردن نه‌تنها قالی‌تان گران‌تر نمی‌شود که نخ‌نما و غیرقابل استفاده می‌شود. یا اگر فرش را با چند نوع مواد اولیه بافته باشند، یا مراحل رنگ‌رزی را در بخشی از آن رعایت نکرده باشند، و یا حتی قالی بیش از حد مجاز روی دار مانده باشد، ممکن است به مرور فرشتان دو رنگ شود؛ چیزی که در ابتدا هیچ کس نمی‌تواند بفهمد.

پس بهتر است درِ حجره‌ای شناخته شده بروید. اگر هم قصد خرید اینترنتی را دارید، سعی کنید از جایی بخرید که به دست کابران تأیید شده باشد. اینجا می‌توانید بخوانید که چطور می‌شود به یک غرفه اینترنتی اعتماد کرد.

شناسنامه قالی را بشناسیم

به شناسنامه فرش توجه کنید. فرش‌هایی وجود داد که اصطلاحاً به آنها فرش تقلبی می‌گویند. اولین نشانه فرش تقلبی این است که شناسنامه درست و درمانی ندارد. این فرش‌ها آنقدر پرز می‌دهند که به مرور سطحی سخت و زشت از آن‌ها باقی می‌ماند؛ چیزی شبیه موکت.

در یک شناسنامه کامل، نام و محل تولیدکننده، جنس الیاف و چله، ابعاد، وزن و تراکم، قید می‌شود. بسته به توان مالی‌تان فرشی با تراکم بالاتر بخرید تا فرشی با عمر بیشتر داشته باشید. اما سنگینی فرش لزوماً به معنای دوام آن نیست. فرش‌هایی با تراکم بالا ولی با پرز کوتاه در بسیاری موارد سبکتر از فرشهای پرزبلند هستند.

جنس الیاف فرش

1. پشم
   • هم از جهت دوام و هم از جهت سلامتی خیالتان را آسوده می‌کند.
   • خیلی پرز نمی‌دهد.
   • اگر رویش بخوابید خبری از کمردرد نیست و حتی (اگر از پشم خالص باشد) می‌تواند دردهای مفصلی را کاهش دهد.
   • گرد و غبار زیادی به خودش جذب می‌کند.
   • اگر خیس شود بوی بدی می‌گیرد.
2. ابریشم مصنوعی
   • در برابر تغییر شکل مقاوم است.
   • معمولاً حساسیت پوستی ایجاد نمی‌کند.
   • روی سرامیک سر نمی‌خورد.
   • در صورت مرطوب شدن، بوی بدی که پشم ایجاد می‌کرد را ندارد.
   • بسیار راحت‌تر از قالی پشمی تمیز می‌شود. حتی اثر چای را می‌توان با دستمال مرطوب از بین برد.
   • اگر از پس قیمت قالی تمام‌ابرشیم برنمی‌آیید از قالی‌های گل‌ابریشمی استفاده کنید. این قالیها از پشم بافته می‌شوند ولی گلهای ابریشمی زیبایی خاصی به آنها می‌دهند.
3. نایلون
   • مقاومت بالایی در برابر تغییر شکل دارد.
   • قیمتش مناسب‌تر از دیگر جنسها است.
   • (درکنار دیگر نخهای صنعتی) ممکن است حساسیت پوستی ایجاد کند.
   • بو نمی‌گیرد و راحت‌تر از پشم تمیز می‌شود.
4. اولیفن، پلی‌استر و اکرلیک
   • فرش‌های اولیفن به مرور کش می‌آیند. این فرش‌ها با مرطوب شدن بو نمی‌گیرند.
   • به نظر می‌رسد فرش پلی‌استر فرش پاخوری نیست. به مرور حجمش را با پرزدهی از دست می‌دهد و از قیافه می‌افتد (هرچند که شرکت‌های تولید فرش صنعتی منکر این ماجرا هستند).
   • فرش اکرلیک هم ویژگی‌هایی مثل پلی‌استر دارد اما بادوام‌تر است، درخشندگی کمتری دارد و بیشتر شبیه الیاف پشمی به نظر می‌رسد.

طرح قالی را بشناسیم

همه‌مان دلمان می‌خواهد کف خانه‌مان، یا روی دیوارمان قالی‌ای با طرح دلخواه داشته باشیم. اما به نظر شما هم همه قالیها یک شکل به نظر می‌رسند؟ همه‌شان گل و بلبل دارند؟ خب، خوب می‌دانیم که این طوری نیست. قالی‌ها اگرچه در کل شبیه هم هستند، اما وقتی کنار هم باشند به راحتی می‌توان تفاوت نقش‌شان را درک کرد.

قالی‌ها را با چند نشانه کوچک می‌توان از هم باز شناخت. در اینجا چند نشانه برای شناخت معروف‌ترین نقش‌ها معرفی می‌کنم:

1. ترنج و لچک
   • تقریباً وسط همه قالی‌ها یک گل بزرگ چند پر (به شکل لوزی، دایره یا بیضی) هست که به آن ترنج می‌گویند.
   • ترنج را برخی نماد خورشید یا منبع نور یا حوزی که وسط باغ قالی است در نظر می‌گیرند.
2. افشان و اسلیمی
   • تشخیص این دو طرح از یک دیگر کمی دقت می‌خواهد.
   • هردو از گل‌های ختایی تشکیل شده‌اند.
   • در اسلیمی این گل‌ها با شاخه‌ای نازک به هم متصل‌اند.
   • در افشان، گلها بدون اتصال در کنار هم قرار گرفته‌اند. اما از  بد حادثه در بسیاری موارد گل قالی‌های افشان نیز با ساقه به هم متصل می‌شوند!
   • در اسلیمی‌ها معمولاً تاکید روی ساقه است و به تناسب، گل و برگ به آن اضافه شده؛ اما قالی افشان (معمولاً)  پر از گل‌های درشت است و شلوغتر به نظر می‌رسد. شاید روی همین حساب هم اسمش را گذاشته باشند افشان.
   • معمولاً قالی اسلیمی و افشان بدون لچک ترنج است. یعنی یک قاب دور قالی است، و وسطش گلهای ختایی.
3. قابی و محرمات
   • در قالی طرح قابی، میانه فرش با قاب‌هایی -معمولاً- مربعی تقسیم می‌شود و میان آن را طرح‌های مد نظر بافنده پر می‌کند.
   • در محرمات نیز این تقسیم وجود دارد اما به شکل راه‌راه که میانه آن را با اسلیمی یا بته‌جقه پر می‌کنند.

نقشهای دیگری هم هستند که آشنایند و از اسم‌شان معلوم است چه شکلی‌اند؛ مثل شکارگاه، بته‌جقه، درختی و محراب.

به ظرافتها دقت کنید

1. فرش (به ویژه فرش دست‌باف) وقتی باز می‌شود باید تخت روی زمین بیفتد.
   • اگر لبه فرش کمی جمع شد، احتمالاً جنس پود مشکل دارد یا اینکه زیادی سفت است.
   • همچنین مشکلاتی در چله‌کشی می‌تواند باعث این عیب شود.
2. دورنگ بودن قالی نشان از دوجنسه بودن یا آفتاب‌خوردگی بخشی از آن است.
3. علاوه بر مشکلات جنس، طرح قالی باید به درستی پیاده شده باشد.
   • اختلاف در قرینگی تا حدی طبیعی است، اما بیشتر از آن قیمت فرش را پایین می‌آورد.
   • فرش باید از مرکز به چهار طرف خود قرینه باشد.

در هرحال قبل از خرید فرش به این نکات توجه کنید و حسابی مشورت بگیرید. پس از خرید ممکن است همان فروشنده، آن معایب را  اصطلاحاً توی سر قالی بزند و ارزانتر بخرد!