آیا اولین کسی که شیره‌ی درخت گز را کشف کرد، می‌دانست دارد چه خدمتی به ذائقه‌ی ما ایرانی‌ها می‌کند یا نه؟ هیچکس نمی‌داند. به هر حال از او ممنونیم! چون کشف او باعث اختراع شیرینی خاص و منحصر به فردی شد که امروزه آن را به نام گز می‌شناسیم.
در بازار انواع مختلفی از گز وجود دارد که هر کدام ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارند. در این مقاله قرار است با انواع گز ایرانی آشنا شویم.
فهرست:
گز چیست؟
گز معروف‌تر از آن است که نیازی به معرفی داشته باشد. با این حال به شکل خلاصه: گز شیرینی سفید، خوش‌طعم و خوش‌عطری است که از ترکیب گزانگبین با سفیده تخم مرغ و شکر به همراه هل و گلاب و مغزهایی مثل پسته و بادام درست می‌شود.
زلف این شیرینی خوشمزه بیشتر از هرجای دیگری به زلف اصفهان گرده خورده است، چون این استان بیشترین میزان تولید گز را برای مصارف داخلی و صادراتی دارد.
به غیر از اصفهان، چه شهرهای دیگری گز تولید می‌کنند؟
اگر چه گز را چه در داخل و چه در خارج بیشتر با نام اصفهان می‌شناسند، اما تولید این شیرینی در انحصار اهالی عزیز این استان نبوده و شهرهای دیگری مثل بُلداجی در استان چهارمحال و بختیاری و کرمان و یزد هم گزهای خوشمزه‌ای تولید می‌کنند. (این نمونه‌ها را می‌توانید با یک جستجوی ساده در بازار باسلام پیدا کنید)
چرا به گز می‌گویند گز؟!
نام گز از ماده‌ی شیرینی به نام گزانگبین گرفته شده است. گزانگبین شهد شیرین درخت گز است که بیشتر در خوانسار اصفهان رشد می‌کند. البته این درخت چون با اقلیم گرم و خشک سازگار است در دیگر جاهای ایران هم پیدا می‌شود.
گز با کیفیت چه ویژگی‌هایی دارد؟
برای خرید گز با کیفیت به نکاتی که در ادامه می‌آید، توجه کنید:
- امروزه به خاطر تولید انبوه گز و کم‌یاب بودن گزانگبین طبیعی، از نوع مصنوعی و آزمایشگاهی آن استفاده می‌کنند که طبیعتا کیفیت گزانگبین طبیعی و سنتی را ندارد.
- درصد پسته‌ی به کاررفته در گز هم یکی از شاخص‌های مهم کیفیت آن است. در کل هرچه میزان پسته و بادام گز بیشتر باشد، کیفیت آن نیز بهتر است.
- بعضی تولیدکننده‌ها برای بالابردن کیفیت گز به آن زعفران و عسل هم اضافه می‌کنند. پیشنهاد ما این است که اگر بودجه کافی دارید سراغ همین نوع بروید.
- گز تازه و مرغوب، نه خیلی سفت است و نه خیلی شل و چسبنده.
انواع گز ایرانی کدامند؟
گز ایرانی انوع مختلفی دارد که شناخت کامل آن‌ها فرایند خرید را برای شما ساده‌تر می‌کند. در ادامه با انواه این شیرینی بیشتر آشنا می‌شویم:
۱. گز آردی؛ بهترین نوع گز ایرانی
گز آردی بهترین نوع گز است، چون در تولید آن علاوه بر گزانگبین، از دیگر شهدهای گیاهی شیرین، مثل ترنجبین، گز علفی و شیرخشت و… هم استفاده می‌شود. به علاوه مقدار پسته آن هم زیاد است. درصد این مواد روی بسته‌بندی درج می‌شود و شما از این طریق می‌توانید گزهای مرغوب‌تر را تشخیص بدهید.
گز آردی چنان‌که که از اسمش هم پیداست، برای تردترشدن در آرد نرم دوآسیابه غلتانده می‌شود. به همین‌خاطر کمتر به دندان‌ها می‌چسبد و ماندگاری بیشتری هم دارد. گز آردی را به شکل تخت یا سکه‌ای، به فروش می‌رسانند.
۲. گز لقمه‌ای؛ خوش‌طعم و پرطرفدار
گز لقمه‌ای یکی از پرفروش‌ترین انواع گز ایرانی است. تفاوت آن هم با گز آردی در این است که به خاطر نداشتن آرد، رطوبت بیشتری دارد و نرم‌تر است. شکل آن هم به صورت لقمه‌های کوچک است.
درصد انگبین، پسته و دیگر ترکیبات روی کیفیت و قیمت این محصول تأثیر زیادی دارد. به همین خاطر احتمالا می‌توانید این شیرینی را با قیمت‌های مختلف در بازار پیدا کنید. خوبی گز لقمه‌ای این است که هم به درد سوغاتی می‌خورد و هم به درد مصرف خانگی.
۳. گز شکن‌دار؛ ترد و ماندگار
اگر چه بیشتر ما گز را به نرمی و لطافتش می‌شناسیم، اما بعضی وقت‌ها برای این که ماندگاری آن را بیشتر کنند، خشکش می‌کنند. به این گزهای خشک و ترد، گز شکن‌دار گفته می‌شود.
گز شکن‌دار رطوبت خیلی کمی دارد و به همین خاطر بسیار ترد و شکننده است. با این حال نگران نباشید: چون وقتی آن را دهان بگذارید، به راحتی آب می‌شود. پیشنهاد ما به شما این است که این نوع گز را در کنار چای بخورید که حسابی مزه می‌دهد!
۴. سوهان گزی؛ یک تیر و دونشان!
یک توصیه برادرانه: اگر رژیم گرفته‌اید و می‌خواهید لاغر شوید، هیچ‌وقت به خوردن سوهان گزی فکر نکنید! چون علاوه بر خوش‌خوراک‌بودن، پر کالری هم است و می‌توانید حسابی به وزنتان اضافه کند.
سوهان گزی یک ابتکار تقریبا جدید است که از ترکیب دو سوغاتی محبوب، یعنی گز و سوهان درست می‌شود؛ به این شکل که گز را با روکشی از سوهان می‌پوشانند یا یک قطعه گز را بین دو تکه سوهان می‌گذارند. اگر حریف وسوسه‌هایتان نشدید و این گز را امتحان کردید، مسواک زدن را فراموش نکنید!
۵. گز شکلاتی؛ طعم نو و منحصر به‌فرد
کلا شکلات را به هر خوراکی‌ای که اضافه کنیم خوش‌مزه‌تر می‌شود! گز هم از این ماجر مستثنی نیست. طعم ترکیبی این نوع گز واقعا منحصر به فرد است و مطمئنیم که با یک بار امتحان‌کردنش حتما مشتری‌اش می‌شوید. راستی خوب است بدانید که روکش شکلاتی این نوع گز باعث ماندگاری بیشتر آن می‌شود.
۶. گز بدون مغز
اگر از آن‌هایی هستید که دوست دارند همیشه خدا چایشان را با گز بنوشند و از طرفی جیب‌تان اجازه نمی‌دهد همیشه این شیرینی را بخرید، سراغ گز بدون مغز بروید. چون درصد مغزی‌جات آن خیلی کم یا صفر است و اقتصادی و مقرون‌به‌صرفه به شمار می‌رود.
توجه: از آن‌جایی که این گز معمولا به شکل فله‌ای فروخته می‌شود، حواستان به نرمی و تازگی آن باشد.
سوالات متداول درباره انواع گز
گز آردی بهترین نوع گز است، چون در تولید آن علاوه بر گزانگبین، از دیگر شهدهای گیاهی شیرین، مثل ترنجبین، گز علفی و شیرخشت و… هم استفاده می‌شود. به علاوه مقدار پسته آن هم زیاد است.
تفاوت گز لقمه‌ای با گز آردی در این است که به خاطر نداشتن آرد، رطوبت بیشتری دارد و نرم‌تر است.
اگر چه بیشتر ما گز را به نرمی و لطافتش می‌شناسیم، اما بعضی وقت‌ها برای این که ماندگاری آن را بیشتر کنند، خشکش می‌کنند. به این گزهای خشک و ترد، گز شکن‌دار گفته می‌شود.
