روغن آفتابگردان یکی از پرمصرف‌ترین روغن‌های جهان است. کشت صنعتی دانه آفتابگردان از دهه ۶۰ میلادی و همزمان با انقلاب صنعتی اروپا آغاز شد و به سرعت به یکی از تجارت‌های سودآور جهان تبدیل شد.
کشت آسان، قیمت مناسب، تحمل دمای بالا و عدم تغییر طعم غذا از دلایل محبوبیت این روغن به شمار می‌آید. در این یادداشت با خواص روغن آفتابگردان بیشتر آشنا می‌شویم.
فهرست:
[post id=27976]
آیا روغن آفتابگردان واقعا از دانه آفتابگردان درست می‌شود؟
این سوالی است که احتمالا یکبار برای همه ما پیش آمده: چرا قیمت یک کیلو تخمه آفتابگردان خیلی بیشتر از یک لیتر روغن آفتابگردان است؟ بعد هم لابد پیش خودمان نتیجه گرفته‌ایم که «پس معلوم است این روغن‌ها تقلبی هستند و از ماده دیگری درست شده‌اند!»
اما پاسخ این است که ما دو نوع دانه آفتابگردان داریم: یکی خوراکی (آجیلی) و دیگری روغنی. بنابراین آن تخمه آفتابگردانی که پای فوتبال می‌شکنید با آن دانه‌ای که توی کارخانه ازش روغن می‌گیرند، زمین تا آسمان فرق دارد. دانه‌های روغنی در مقایسه با دانه‌های آجیلی کوچکتر و تیره‌تر بوده و برخلاف ظاهر ریزه‌میزه‌شان پر از روغنند. (بله! فلفل نبین چه ریزه!)
روغن آفتابگردان چطور تهیه می‌شود؟
روغن آفتابگردان به دو روش استخراج می‌شود: روش پرس سرد و روش پرس گرم. در ادامه با این دو روش بیشتر آشنا می‌شویم:
روش پرس سرد
در این روش ابتدا دانه‌ها به وسیله دستگاه پوست‌گیری شده و سپس مغزشان برای روغن‌گیری جدا می‌شود. آن‌گاه روغن دانه‌ها با استفاده از غلتک‌های فولادی و تحت فشار زیادگرفته می‌شود. در این روش خبری از حرارت‌دادن به دانه‌ها یا استفاده از یک ماده شیمیایی خاص نیست و به روغن به دست آمده روغن فرابکرِ آفتابگردان می‌گویند.
اگرچه این روغن تمام خواص دانه‌های آفتابگردان را در خود حفظ می‌کند اما تحمل دمای بالا را ندارد. در نتیجه تنها در مصارف غیر سرخ‌کردنی یا تهیه سالاد کاربرد دارد.
روش پرس گرم
روغن‌های کارخانه‌ای موجود در بازار معمولا با همین روش تولید می‌شوند. هر کارخانه هم بنا به سیاست‌هایش روش‌های مختلفی برای روغن‌گیری دارد و همه از یک روش واحد استفاده نمی‌کنند.
با این حال بیشتر کارخانه‌ها ابتدا دانه‌ها را گرم می‌کنند تا روغن داخلشان رقیق‌تر شده و راحت‌تر از دانه بیرون بیاید. همین موضوع باعث می‌شود تا روغن بیشتری از هردانه به دست بیاید و کل فرایند به‌صرفه‌تر طی شود.
بعضی کارخانه‌ها برای این‌که حتی از تفاله‌ی دانه‌ها هم روغن بگیرند ماده‌ای شیمیایی به نام هگزان به آن‌ها اضافه می‌کنند. (البته این ماده را بعد از روغن‌گیری به وسیله جوشاندن از روغن خارج می‌کنند)
روغن به دست‌آمده از روش پرس گرم، بسته به این‌که به آن ماده‌ای خارجی اضافه شده یا نه و همچنین نحوه روغن‌گیری‌اش، روغن آفتابگردان بکر یا روغن آفتابگردان معمولی نامیده می‌شود.
روغن آفتابگردان چه خواصی برای سلامتی دارد؟
روغن آفتابگردان طبیعی و دستکاری‌نشده خواص فراوانی برای سلامتی دارد. از جمله کمک به سلامت قلب، تأمین انرژی مورد نیاز بدن، تقویت سیستم ایمنی، ترمیم و بهبود زخم‌ها و … در ادامه درباره این خواص بیشتر صحبت کرده‌ایم:
۱. بهبود سلامتی قلب و عروق
روغن آفتابگردان مثل هر روغن گیاهی دیگری سرشار از چربی‌های غیراشباع است و سلامتی قلب و عروق را بهبود می‌بخشد.
۲. تأمین انرژی موردنیاز بدن
اگر ورزشکار هستید یا کمبود وزن دارید از روغن آفتابگردان غافل نشوید، چرا که این روغن سرشار از کربوهیدرات و پروتئین بوده و می‌تواند انرژی مورد نیاز بدنتان را تأمین کند.
۳. تقویت سیستم ایمنی بدن
روغن آفتابگردان به خاطر داشتن آنتی‌اکسیدان‌های مختلف باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. به علاوه با پروتئین بالایی که دارد، از غشای سلول‌ها محافظت کرده و به ترمیم بافت‌های بدن کمک می‌کند.
۴. پیشگیری از آلزایمر
روغن آفتابگردان به دلیل داشتن ویتامین ای از ابتلا به آلزایمر پیشگیری می‌کند. به علاوه به خاطر داشتن کولین – که یک انتقال دهنده عصبی است – عملکرد مغز و سیستم عصبی را بهبود می‌بخشد.
۵. ترمیم و بهبود زخم‌ها
ویتامین ای موجود در روغن آفتابگردان باعث ایجاد لختگی خون در محل زخم شده و از خونریزی جلوگیری می‌کند. سلنیوم موجود در آن نیز به بافت‌های آسیب‌دیده بدن کمک می‌کند تا به سرعت بهبود یابند.
۶. کمک به هضم غذا
روغن آفتابگردان به خاطر فیبر بالایی که دارد، تعداد باکتری‌های موجود در روده را به تعادل می‌رساند و جذب مواد مغذی را آسان‌تر می‌کند. به علاوه از یبوست و بواسیر نیز پیشگیری می‌کند.
۷. کاهش کلسترول بد خون
از آن‌جایی که روغن آفتابگردان سرشار از فیتواسترول است، کلسترول بد خون را کاهش می‌دهد. به علاوه نه تنها در رگ‌ها رسوب نمی‌کند، بلکه مانع رسوب پلاک در شریان‌ها و رگ‌های خونی می‌شود.
۸. پیشگیری از سرطان
سلنیوم و فیتواسترول‌های موجود در روغن آفتابگردان رادیکال‌های آزاد را قبل از آسیب‌زدن به بدن، از بین برده و از ابتلا به انواع سرطان جلوگیری می‌کنند.
۹. پیشگیری از افسردگی
روغن آفتابگردان به دلیل داشتن منیزیم، خلق‌و‌خو را بهبود بخشیده و از ابتلا به افسردگی جلوگیری می‌کند.
۱۰. تقویت استخوان‌ها
روغن آفتابگردان سرشار از مواد معدنی مفید مثل آهن، روی و منیزیم است. ترکیب این مواد در کنار هم باعث استحکام استخوان‌ها می‌شود.
۱۱. کمک به رشد جنین
از آن‌جایی که روغن آفتابگردان سرشار از فولات است، یک انتخاب غذایی مطمئن برای خانم‌های باردار به حساب می‌آید. فولات که خود از خانواده ویتامین ب است، به رشد و نمو جنین کمک می‌کند. به علاوه باعث تشکیل هموگلوبین در گلبول‌های قرمز خون شده و مانع از کم‌خونی دوران بارداری می‌شود.
۱۲. کاهش درد مفاصل
روغن آفتابگردان به درمان بیماری‌های التهابی مثل آرتروز و روماتیسم کمک کرده و از درد مفاصل می‌کاهد.
۱۳. تنظیم خواب
روغن آفتابگردان با افزایش هورمون سروتونین در بدن باعث ایجاد آرامش شده و کیفیت خواب را بهبود می‌بخشد.
۱۴. کاهش ریزش مو
روغن آفتابگردان به خاطر داشتن ویتامین آ و ای، به سلامت پوست و مو و شادابی آن کمک می‌کند. این روغن یک مرطوب کننده طبیعی است که به راحتی جذب پوست و مو می‌شود. به علاوه آنتی‌اکسیدان موجود در آن ریزش مو را کاهش می‌دهد.
۱۵. بهبود عملکرد غده تیروئید
روغن آفتابگردان سرشار از اسیدهای چرب امگا۳ و امگا۶ است و به همین خاطر عملکرد غده تیروئید را بهبود می‌بخشد.
روغن آفتابگردان چه ضررهای برای سلامتی دارد؟
یک قاشق روغن آفتابگردان ۳۶کیلوکالری دارد. در نتیجه مصرف بیش از اندازه آن علاوه برافزایش وزن، چربی خونتان را هم بالا می‌برد. فسفر موجود در این روغن نیز در صورتی که در مصرف آن زیاده‌روی کنید، در کلیه‌ها رسوب کرده و منجر به تشکیل سنگ کلیه می‌شود.
سوالات متداول درباره خواص روغن آفتابگردان
دو نوع دانه آفتابگردان وجود دارد: یکی خوراکی (آجیل) و دیگری روغنی. روغن آفتابگردان از دانه روغنی به دست می‌آید که هم قیمت کمتری دارد و هم روغنی‌تر است.
به روغنی که با استفاده از روش پرس سرد به دست می‌آید، روغن آفتابگردان فرابکر گفته می‌شود. در این روش خبری از حرارت‌دادنبه دانه‌ها یا استفاده از یک ماده شیمیایی خاص نیست.
استفاده بیش از حد از روغن آفتابگردان باعث افزایش چربی خون، بیماری‌های قلبی و عروقی و ایجاد سنگ کلیه می‌شود.
